Prof. Meissner o noblu za pracę Parisiego: w tym szaleństwie jest metoda

Laureaci tegorocznej nagrody Nobla z fizyki to Syukuro Manabe z Uniwersytetu Princeton (USA), Klaus Hasselmann z Instytutu Meteorologii Maxa Plancka w Hamburgu (Niemcy) i Giorgio Parisi z Uniwersytetu Sapienza w Rzymie (Włochy). Nagrodę przyznano im „za przełomowy wkład w zrozumienie złożonych systemów fizycznych”. Manabe i Hasselmann zostali uhonorowani „za fizyczne modelowanie klimatu Ziemi, kwantyfikację zmienności i wiarygodne przewidywanie globalnego ocieplenia”. Parisiego nagrodzono z kolei „za odkrycie wzajemnego oddziaływania zaburzeń i fluktuacji w układach fizycznych od skali atomowej do planetarnej”.

Do prac tego ostatniego odniósł się prof. Krzysztof Meissner - fizyk teoretyk z Uniwersytetu Warszawskiego, nawiązując do wiedzy o układach chaotycznych.

„Układ chaotyczny polega na tym, że jak mu zmienimy warunki początkowe, on może dojść do zupełnie innych warunków końcowych (niż w przypadku braku takiej zmiany - PAP). Kulka na stole nie jest układem chaotycznym, ale kulka na brzegu stołu - już jest, bo jeśli ją popchnę w kierunku stołu – ona tam zostanie, a jeśli ją popchnę w innym kierunku, spadnie i znajdzie się na podłodze, co jest zasadniczo różnym efektem końcowym. Parisi pomógł przewidzieć, który stan jest bardziej prawdopodobny i będzie pojawiał się częściej” – podsumował Meissner.

Ekspert przyznał, że przez długi czas układy chaotyczne nie budziły zbyt wielkiego zainteresowania w fizyce. "Ponieważ jednak obecnie niesłychaną wagę przywiązujemy do klimatu i ocieplenia – problemów, które będą miały następne generacje – zobaczyliśmy układy chaotyczne w nowym świetle” – podkreślił.

Parisi zajął się takimi układami - i udowodnił, że „w tym szaleństwie jest metoda" - ocenił fizyk z UW.

Przypomniał, że formuła Parisiego ma zastosowanie w przewidywaniach zmian klimatu, bo „choć możliwych jest bardzo wiele scenariuszy, to w długiej perspektywie jedne z nich są bardziej prawdopodobne, niż inne - mimo, że mamy tam do czynienia z chaosem. Formuła dotyczy szukania takich scenariuszy, które na bardzo długą metę będą jednak realizowane częściej - mimo tego, że chodzi o chaos” – powiedział ekspert.

Aby zilustrować, czym jest układ chaotyczny i przewidywanie scenariuszy zachowań takich układów (m.in. klimatu), prof. Meissner posłużył się przykładem wazy wypełnionej po brzegi zupą.

„Kiedy waza jest pełna zupy, to wiemy, że nawet minimalny ruch spowoduje, że zupa się wyleje. Układy chaotyczne z definicji są niestabilne – są +wazą pełną zupy+. Mała zmiana doprowadzi do dużych zmian. My chcemy przewidzieć, że nawet jeśli zmiana jest duża, to ona nie przekroczy pewnych wartości. Pewności nigdy nie będziemy mieli, ale ciągle staramy się wyznaczać granice niepewności wskazując minimum i maksimum jakiegoś zachowania”.

Dodał, że "formuła Parisiego" może mieć również zastosowanie choćby do opisu zachowania się szkła.

"Szkło wydaje się stabilnym obiektem, ale jak poczekamy pięćset lat - to okazałoby się, że ono płynie. Dla szyby to trwa dłużej, niż dla wody, która spływa od razu. W krysztale natomiast tego samego efektu nie zobaczymy po 500 latach – musimy czekać dłużej” – tłumaczył Meissner. (PAP)

Autorka: Urszula Kaczorowska

uka/ zan/