„Chciałabym, aby wyniki mojej pracy naukowej zostały praktycznie wykorzystane w biomedycynie śródbłonka w kontekście chorób układu sercowo-naczyniowego. Realizacja tego marzenia jest wymagająca, ponieważ najczęściej wyniki pojedynczych badań są jak puzzle w dużo większej układance, której dopiero całość może rzeczywiście wpłynąć na współczesną naukę” - mówi dr inż. Marta Pacia z Jagiellońskiego Centrum Rozwoju Leków UJ, laureatka programu L’Oréal-UNESCO.

Mimo wieloletnich inicjatyw edukacyjnych i powstania nowych metod leczenia schorzenia układu sercowo-naczyniowego pozostają w Polsce istotnym problemem zdrowotnym, dotykającym znaczną część populacji. Nasz kraj znajduje się w ścisłej czołówce pod względem występowania zdarzeń kardiologicznych. Według raportu NIZP-PZH odpowiadają one za 34,8 proc. zgonów, w tym wiele przedwczesnych, a tymczasem - jak informują eksperci z Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego - aż 80 proc. z nich można byłoby zapobiec.

Cały czas trwają więc poszukiwania nowych form terapii lekowych, które mogłyby wpłynąć na spadek śmiertelności z tej przyczyny, oraz prowadzone są badania mające pomóc w pełniejszym zrozumieniu procesu tworzenia się schorzeń kardiologicznych. Wyniki pracy badawczej dr inż. Paci, stypendystki 23. edycji programu L'Oréal-UNESCO Dla Kobiet i Nauki, mogą wypełnić lukę w wiedzy poprzez wyjaśnienie znaczenia kropel lipidowych w stanach zapalnych naczyń krwionośnych.

Wiadomo, że znaczna część dysfunkcji układu sercowo-naczyniowego powstaje na skutek istniejących w organizmie procesów zapalnych. Są one naturalną reakcją obronną komórek na różne stresory lub bodźce zewnętrzne, takie jak infekcje, urazy, alergeny czy inne czynniki drażniące. Zapalenie ma na celu usunięcie szkodliwych czynników, naprawę tkanek lub walkę z patogenem.

Często jednak w wyniku chorób genetycznych lub niewłaściwego stylu życia - nieodpowiedniej diety, palenia papierosów czy nadużywania alkoholu - dochodzi do przewlekłego stanu zapalnego. A kiedy tak się stanie, problemem staje się cofnięcie zaistniałych zmian. Bez gruntownej znajomości wpływu procesu zapalnego na komórki śródbłonka w naczyniach krwionośnych, stworzenie efektywnej terapii jest zaś praktycznie niemożliwe.

Krople lipidowe w śródbłonku naczyń krwionośnych, które bada dr Pacia, historycznie uważane były za struktury bierne. Jednak dziś wiadomo już, że są aktywnymi organellami biorącymi udział w wielu procesach komórkowych, także tych związanych ze stanem zapalnym. W scenariuszu idealnym liczba kropel lipidowych ulega dynamicznym zmianom i jest zależna od tego, co aktualnie dzieje się w komórce.

Na przykład tworzenie kropel lipidowych pozwala komórkom śródbłonka chronić się przed szkodliwym nadmiarem wolnych kwasów tłuszczowych, za to ich rozkład ponownie dostarcza owe kwasy, kiedy są potrzebne do produkcji energii. Dlatego też - co podkreśla autorka badań - szkodliwą rolę kropel lipidowych należy oceniać nie poprzez ich przejściową obecność w komórkach śródbłonka, lecz raczej ich szkodliwe nagromadzenie.

Jak wyjaśnia, najnowsze doniesienia naukowe pozwoliły na głębsze rozumienie znaczenia kropel lipidowych w utrzymaniu homeostazy w naczyniach krwionośnych, jednak konieczne są dalsze badania w celu bardziej szczegółowego wyjaśnienia procesów tworzenia się tych struktur, ich dystrybucji, a także skład biochemicznego i mechanizmów ich rozkładu.

Naukowczyni ma nadzieję, że jej praca przyczyni się do opracowania strategii farmakoterapeutycznych mających na celu utrzymanie poprawnej funkcji naczyń krwionośnych zależnej od kropel lipidowych i ograniczenie szkodliwych skutków gromadzenia kropel nie tylko w kontekście stanów zapalnych, ale także powstawania różnych chorób sercowo-metabolicznych.

***

Dr inż. Marta Pacia ukończyła studia magisterskie oraz doktoranckie na Wydziale Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Obecnie pracuje w Jagiellońskim Centrum Rozwoju Leków UJ. Kierowała projektami PRELUDIUM, ETIUDA, SONATINA i SONATA przyznawanymi przez Narodowe Centrum Nauki.

Jest laureatką programu START Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej, stypendium Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego dla wybitnych młodych naukowców oraz nagrody Polskiego Towarzystwa Chemicznego za wyróżnioną rozprawę doktorską. Została także laureatką programu stypendialnego L’Oréal-UNESCO Dla Kobiet i Nauki, którego celem jest promowanie osiągnięć naukowych utalentowanych badaczek, zachęcanie ich do kontynuacji prac zmierzających do rozwoju nauki oraz udzielenie wsparcia finansowego.

Katarzyna Czechowicz

kap/ bar/