"Dla egiptologów i innych naukowców zajmujących się antykiem to odkrycie skrajnie rzadkie i dużego kalibru. W tej części świata stanowisk z okresu rzymskiego jest bardzo mało. Egipcjanie nie promują tego czasu w historii m.in. dlatego, że to moment, kiedy byli podbici. Natomiast ranga tych odkryć jest naprawdę fenomenalna” - mówi Nauce w Polsce dr hab. Marta Osypińska z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego.

Berenike, leżące nad Morzem Czerwonym, to antyczny port zbudowany przez cesarza Tyberiusza, krótko po aneksji Egiptu przez Imperium Rzymskie. Archeolodzy od lat podejrzewali, że w Berenike stacjonował również III Legion Cyrenajka, który wsławił np. pacyfikacją powstania w Jerozolimie w 70 r.

Międzynarodowy zespół kierowany przez dr hab. Martę Osypińską badał w Berenike unikalne cmentarzysko zwierząt z I i II wieku. Pomiędzy odkrywanymi tam pochówkami zwierząt archeolodzy odkryli nagromadzenie ekskluzywnej ceramiki z Italii, śródziemnomorza, Afryki i Indii, monety rzymskie, fibulę, czyli charakterystyczną i popularną w Europie zapinkę do płaszcza, w którą byli wyposażani legioniści. Wśród znalezisk pojawiły się też ostrakony (fragmenty tekstów na ceramice), a przede wszystkim kilka papirusów, które mogą być bezcennym źródłem wiedzy o antycznych mieszkańcach Berenike.

Korespondencja zachowana na papirusach to listy centurionów, czyli coficerów i dowódców legionów rzymskich. W listach pojawiają się imiona: Haosus, Lucyniusz i Petroniusz.

“W korespondencji tej Petroniusz pyta stacjonującego w Berenike Lucyniusza o ceny poszczególnych ekskluzywnych towarów. Pojawia się też stwierdzenie: oddaję ci pieniądze, wysyłam je dromedariusami (oddział legionistów poruszający się na dromaderach). Zaopiekuj się nimi, żebyś im zapewnił cielęcinę i tyczki do namiotów” - opisuje archeolożka.

Zwierzęcy cmentarz, na którym znaleziono papirusy, znajduje się na zachodnich przedmieściach Berenike. Dotąd znajdowano tam przede wszystkim ostrakony, które - jak mówi dr Osypińska - są “obiektem pożądania” filologów, epigrafików. “To bezpośrednie rzymskie źródło pisane i to w Egipcie. Teraz szukając pochówków zwierzęcych wyciągamy dziesiątki tych ostrakonów. Dotąd jednak nikt nie znalazł na tym stanowisku papirusów” - podkreśla.

Zdaniem naukowców znaleziska pochodzą z biura lub rezydencji centuriona, które musiały znajdować się w pobliżu cmentarzyska. Przez lata, kiedy wyrównywano ten teren, pozostałości po obecności legionistów zostały mechanicznie naniesione na zwierzęcy cmentarz.

Na początku trudno było ocenić rangę odkrycia. Archeolodzy znaleźli tylko małe, kilkucentymetrowe ruloniki. Wprawdzie zidentyfikowano je jako fragmenty papirusów, ale zwykle trzymano w ten sposób papirusy niezapisane.

“Zabezpieczyliśmy je jednak i czekaliśmy na przyjazd epigrafika, szefa instytutu papirologii Uniwersytet w Heidelbergu prof. Rodney'a Asta. Razem z żoną z tych małych ruloników złożyli puzzle półmetrowej długości i 30 cm szerokości. Przykryli je szybą, by mogły się rozprostować i byli w stanie złożyć z nich kilka listów. Teraz teksty te są ciągle jeszcze dokładnie studiowane” - opisuje badaczka.

Projekt "Nie-ludzie w społeczności Berenike", kierowany przez dr hab. Martę Osypińską jest finansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki. Polsko-amerykańską misją w Berenike kierują: ze strony polskiej dr Mariusz Gwiazda (CAŚ UW) i prof. Steven Sidebotham z University of Delaware w USA. (PAP)

Nauka w Polsce, Ewelina Krajczyńska-Wujec

ekr/ agt/