Niewiele było programów telewizyjnych, które mimo upływu dziesiątek lat od końca ich emisji cały czas pozostają żywe w pamięci widzów. Należą do nich z pewnością "Kabaret Starszych Panów", "Teleranek", "Wielka gra", Teatr Sensacji "Kobra", magazyn poświęcony kulturze "Pegaz" i program popularnonaukowy "Sonda".

Na prezentowanej fotografii, wykonanej w 1981 r. w Gdyni przez Macieja Belinę Brzozowskiego, widać autorów programu "Sonda" – Zdzisława Kamińskiego (po lewej) i Andrzeja Kurka (po prawej) – podczas realizacji 233. odcinka pt. "S.O.S. Środki ratownictwa morskiego". Przed nimi widoczny jest krzyż maltański, symbol służb ratowniczych. Autorzy programu odbyli rejs po Bałtyku wielozadaniowym kutrem ratowniczym "Huragan" (typu R-27) Polskiego Ratownictwa Okrętowego.

Przez 12 lat (1977-1989) istnienia "Sondy" Kamiński i Kurek przygotowali ponad 500 odcinków programu. Był on dla Polaków oknem na świat - dzięki niemu tysiące Polaków dowiadywało się o nowych wynalazkach naukowych i technicznych, o zasadach funkcjonowania przemysłu, instytucji i służb.

Tematy poruszane w "Sondzie" były bardzo różnorodne: od zagadnień najbardziej błahych, przyziemnych, do tych związanych z podbojem kosmosu. Wiele kwestii było nowością dla widzów. Pod koniec lat 70. w kilku odcinkach prezentowano samochody na paliwa alternatywne, w tym elektrycznego Polskiego Fiata 125p. W 1983 r. zaprezentowano po raz pierwszy w Polsce płytę kompaktową. Był to czas, gdy marzeniem wielu Polaków był magnetofon kasetowy, a to, co pokazywali Kurek i Kamiński, wydawało się zupełnie nieosiągalne. W drugiej połowie lat 80. w "Sondzie" można było zobaczyć fabryki, w których pracę ludzi wykonują automaty. Wówczas było to bliższe wizjom z literatury fantastycznej niż realnego świata.

Wyjątkowość programu "Sonda" polegała na zerwaniu z tradycyjnym schematem popularyzacji nauki, w którym wybitny ekspert naukowym językiem wygłaszał swoje poglądy. Kamiński i Kurek nie kreowali się na ekspertów - oni raczej starali się pokazywać drogę do zrozumienia zagadnienia. W sposób zrozumiały dla przeciętnego widza prezentowali omawiane zagadnienia. Unikali sięgania do teorii, których nie można było zobrazować. Było to ogromną siłą edukacyjną programu i sprawiało, że chętnie oglądały go całe pokolenia widzów – od nastolatków do emerytów.

Formuła programu była przez lata niezmienna – dwóch prowadzących dyskutowało na wybrany temat, czasami zapraszali gości, innym razem rozmawiali o eksponacie, który prezentowali w studiu, a gdy było to niemożliwe, posługiwali się materiałem wideo. Niewiele odcinków zostało zrealizowanych poza studiem.

Kamiński i Kurek potrafili tak prowadzić rozmowy, że były ona konstruktywne, klarowne i interesujące. Przez cały czas emisji "Sondy" była ona w czołówce najchętniej oglądanych programów telewizyjnych.

Już po kilkudziesięciu odcinkach Kamiński i Kurek stali się znanymi osobowościami telewizyjnymi. Marek Siudym, współtwórca "Sondy", we wspomnieniowej książce "18.20 Sonda" (2012), napisał, że w szczycie popularności program oglądało 30 procent widowni, czyli 6 mln osób.

Program "Sonda" został przerwany we wrześniu 1989 r. z powodu śmierci obu prowadzących - zginęli w wypadku samochodowym. We wrześniu 1990 r. wyemitowano trzy odcinki, które były w produkcji przed wypadkiem i zostały dokończone przez zespół programu.

W latach 2016-2018 na antenach TVP emitowany był program "Sonda 2". Powstało sto jego odcinków. "Jest to program popularnonaukowy, który kontynuuje kultową serię z lat 70. Seria prowadzona jest przez charyzmatycznego Tomasza Rożka i w przystępny sposób łączy nowoczesne odkrycia z tematami oryginalnej +Sondy+" – napisano na stronie vod.tvp.pl.

Archiwum fotograficzne Polskiej Agencji Prasowej liczy kilkadziesiąt milionów zdjęć i wciąż wzbogaca się o nowe kolekcje. Swymi zasobami sięga lat 20. XX wieku. Stanowi ważną część dziedzictwa narodowego. Zatrzymane w kadrach obrazy rejestrują każdy aspekt życia społecznego, politycznego, gospodarczego, kulturalnego i religijnego na przestrzeni ostatnich 100 lat.

Profesjonalna digitalizacja zasobów fotograficznych PAP umożliwia szeroki do nich dostęp przez stronę PAP (https://fotobaza.pap.pl/). Nad prawidłową identyfikacją oraz szczegółowym opisem zdjęć pracuje zespół specjalistów, przeglądając materiały źródłowe w czytelniach i archiwach. Klienci są na bieżąco informowani o nowych zdjęciach w Bazie Fotograficznej PAP.

Tomasz Szczerbicki (PAP)

szt/ miś/ ktl/