Autorką ankiety jest Natalia Osica, działaczka społeczna, socjolożka, mediatorka, która od 10 lat analizuje procesy na styku sektora nauki i otoczenia społeczno-gospodarczego.

"Przez ostatnią dekadę biznes powiedział już wystarczająco dużo o tym, jakie ma oczekiwania wobec naukowców. A czego potrzebują badacze?" - pyta Natalia Osica. Jak przypomina, od 10 lat towarzyszy ona naukowcom "w wychodzeniu z tzw. akademickiej skorupy" i obserwuje rosnący głód wiedzy praktycznej. "Badacze chcą wiedzieć, jak budować relacje z biznesem i są gotowi na walkę o zastosowania. Warto wykorzystać tę szansę" - mówi.

Badanie dostarczy m.in. odpowiedzi na pytania o to, w jaki sposób naukowcy pozyskują informacje o potrzebach rynku, co im utrudnia kontakt z biznesem, co przedstawiciele firm mogliby zrobić, aby ich wesprzeć.

"Na styku sektora nauki i otoczenia społeczno-gospodarczego działam głównie w roli moderatora, doradcy, suflera, który projektuje przepływ informacji i mechanizmy budowania relacji. Wolumen pytań, które dostaję od naukowców o to, jak zbudować relację ze światem zewnętrznym, znacząco się zwiększył. Stąd pomysł na ankietę i zebranie danych o potrzebach naukowców od nich samych" - wyjaśnia Osica, dyrektor zarządzająca "pro science".

Podaje ona przykłady pytań, z którymi przychodzą do niej naukowcy. Chodzi m.in. o to, jak zweryfikować, czy pomysł na zastosowanie jest dobry; jak znaleźć firmę, która mogłaby być zainteresowana rozmową; z kim w strukturach organizacji się kontaktować; jak zabezpieczyć swoje interesy. "Naukowcy mają dużo pytań praktycznych, ale nie mają dostępu do odpowiedzi" - zauważa Natalia Osica. I zwraca uwagę, że zajęcia z różnych aspektów komercjalizacji to wciąż nowość i rzadkość w programach studiów doktoranckich. "Można więc założyć, że osoby, które dziś pracują w zawodzie naukowca, w toku kształcenia nie otrzymały dostępu ani do wiedzy, ani do kompetencji z tego zakresu, a więc pozyskują je samodzielnie, co jest swoją droga warte docenienia" - zwraca uwagę Osica.

Nauka to nie tylko uczelnie, a naukowcy są nie tylko "młodzi"

To, że pomijany jest głos naukowców w rozmowie o tym, czego potrzebujemy, aby rozwijać zaawansowane technologie, to - zdaniem ekspertki - tylko jeden z paradoksów na styku sektora nauki i otoczenia gospodarczego. "Analizując publiczną dyskusję o roli naukowców i ich badań w rozwoju gospodarczym trudno nie oprzeć się wrażeniu, że nadzieja tkwi tylko w uczelniach i tylko w doktorantach oraz młodych badaczach" - mówi Osica.

Tymczasem, jak zwraca uwagę ekspertka, uczelnie to jedynie jedna trzecia podmiotów sektora nauki. "Pracownicy instytutów naukowych Polskiej Akademii Nauk, jak i instytutów badawczych, które podlegają pod poszczególne resorty i nie są zrzeszone w Sieci Badawczej Łukasiewicz (SBŁ zrzesza jedną trzecią instytutów resortowych) też chcą wiedzieć, jak pracować na rzecz wdrożeń. Co więcej, olbrzymi potencjał tkwi w naukowcach 40+ i 50+, a programy rozwojowe finansowane przez biznes projektuje się z myślą o młodych.

A jednocześnie - wymienia dalej Natalia Osica - wywieramy presję na wdrożenia, ale nie inspirujemy badaczy rzeczywistymi problemami. "Za to próbujemy ich podporządkować perspektywie rynkowej, wprost formułując oczekiwania, że będą jej służyć. Tym samym nie tylko zwiększamy i tak duże już napięcie na styku tych dwóch światów, ale również pomijamy istotnego gracza, czyli sektor publiczny, w tym samorządy. A naukowcy mówią mi wprost - tak, samorządy to dla nas ważny partner, z którym chcemy rozmawiać, i dla którego chcemy pracować".

Jej zdaniem jeszcze innym paradoksem jest powielane przekonanie o tym, że nauka i biznes nie współpracują. "Współpracują. Jedynie nie dostrzegamy i nie doceniamy wkładu naukowców w rozwiązywanie problemów firm. Tymczasem prace badawczo-rozwojowe realizowane przez sektor nauki na zlecenie przemysłu są na porządku dziennym uczelni i instytutów, szczególnie tych z dziedzin inżynieryjno-technicznych - zwraca uwagę. - Niedocenianie rangi tego rodzaju działań doprowadziło do tego, że naukowcy traktują takie zlecenia jako bezwartościowe. Tymczasem one mają istotną wartość dla rozwoju polskich firm i są też doskonałą okazją do budowania partnerstw na rzecz projektów technologicznych".

"Wbrew pozorom naukowcy odrobili lekcję i odrabiają kolejne. I to systemowo" - uważa ekspertka. Powołuje się na tzw. trzecie kryterium w ewaluacji nauki, które jej zdaniem doprowadziło do widocznej zmiany postaw wobec współpracy ze światem zewnętrznym. "Kadry zarządzające w uczelniach i instytutach chcą realizować projekty, które udowodnią społeczną i gospodarczą przydatność sektora nauki. Problem tkwi w tym, że nie mają z kim ich planować" - uważa Osica.

W swojej pracy doradczej dzieli badaczy na trzy grupy: "Tych, którzy nie zmienią podejścia ani do projektowania badań, ani współpracy zewnętrznej, i mają do tego prawo. Tych, którzy już odnoszą sukcesy na tym polu oraz tych, którzy chcą zmieniać świat, mają w sobie gotowość na nowe, myślą nowocześnie, ale nie wiedzą, jak się za to zabrać. Dla tej grupy warto się postarać, bez względu na jej metrykę" - wyjaśnia.

"Zdaję sobie sprawę, że przytoczone tu moje wypowiedzi są uogólnieniem. Jednak bez uproszczeń nie udałoby mi się wskazać drugiej strony medalu. Historię o współpracy nauki i gospodarki snujemy w Polsce od czasów powstania Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, a to już niemal 20 lat. Potrzebujemy nowego sposobu myślenia i przeprojektowania styku między sektorem nauki a otoczeniem gospodarczym. Bez wiedzy, czego potrzebują naukowcy to się nie uda. Dlatego zacznijmy pytać ich o to, czego potrzebują, aby się bardziej zaangażować w rozwój technologii" - puentuje.

Link do ankiety dla naukowców znajduje się tutaj. Badanie jest realizowane z inicjatywy prywatnej przy wsparciu i zaangażowaniu ludzi nauki oraz systemu Ankietka.pl.

Nauka w Polsce

zan/ bar/