Jak podkreśliła, trudno jest tworzyć sensowne plany zmian w systemie nauki bez uwzględnienia głosu gremiów reprezentujących szkolnictwo wyższe. Zapowiedziała, że będzie się domagać wycofania i uzupełnienia dokumentu przedłożonego premierowi.

We wtorek „Gazeta Wyborcza” poinformowała, że w zeszłym tygodniu na biurko Donalda Tuska trafiła przygotowana w PAN długofalowa strategia rozwoju badań naukowych pt. „Nauka dla przyszłości. Fundament silnej Polski”.

Prezes PAN prof. Marek Konarzewski powiedział gazecie, że to premier zasugerował, iż takie opracowanie byłoby pomocne w jego pracy. W celu opracowania dokumentu w styczniu powołany został zespół naukowców.

„O tym, że PAN złożyła u premiera plan naprawy polskiej nauki, przeczytałam w gazecie. Z tego, co mi wiadomo, z prasy o planie dowiedziała się też Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego (RGNiSW). To coś niewiarygodnego, że opracowanie powstało z całkowitym pominięciem gremiów reprezentujących szkolnictwo wyższe” – powiedziała PAP szefowa KRASP, rektorka Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

„Naszą Konferencję tworzy 110 uczelni, kształcących ponad 70 proc. polskich studentów. Od początku obecnych rządów wielokrotnie zabiegaliśmy o spotkanie z premierem. Wnioskowaliśmy o zorganizowanie okrągłego stołu w sprawie koniecznych do wdrożenia zmian. Wysłaliśmy w tej sprawie trzy pisma – na żadne nie otrzymaliśmy odpowiedzi” – dodała prof. Kaniewska.

Rektorka podkreśliła, że otrzymała szereg zapewnień ze strony polityków rządzącej koalicji, że taki okrągły stół wkrótce zostanie zorganizowany.

„Rozwiązania pomagające polskiej nauce i szkolnictwu wyższemu wykraczają poza zakres jednego ministerstwa – stąd potrzeba rozmowy w szerszym gronie. Są kwestie, które wymagają zmian w prawie pracy, w ustawie o zamówieniach publicznych i innych. Potrzebne są konsultacje z ministrem finansów. Na obietnicach polityków się skończyło. Tym bardziej jestem rozczarowana informacją o działaniu PAN, zwłaszcza, że proponowane w planie rozwiązania budzą wątpliwości” – powiedziała prof. Kaniewska.

Według „Gazety Wyborczej” opracowana przez ekspertów strategia przewiduje m.in. zmianę dotychczasowych zasad ewaluacji nauki. Uczelnie i instytuty naukowe miałyby być oceniane pod względem skuteczności w pozyskiwaniu projektów badawczych, a te najlepsze oceniałoby dodatkowo grono międzynarodowych ekspertów.

„O ewaluacji rozmawiamy od przeszło dwóch lat. W Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego pracuje zespół, w którym są przedstawiciele PAN i KRASP. Nagle na biurku premiera pojawia się zupełnie nowa koncepcja ewaluacji, nieprzedyskutowana z nikim. Dobry obyczaj akademicki nakazuje, byśmy ze sobą rozmawiali; mamy różne interesy, potrzeby i wizje, ale zawsze byliśmy gotowi do dialogu” – powiedziała prof. Kaniewska.

Przewodnicząca KRASP zauważyła, że nawet na podstawie materiału prasowego można wskazać niekonsekwencje w planie zmian zasad ewaluacji.

„W jednym miejscu czytamy, że kategorie ewaluacyjne będą przyznawane wyłącznie na podstawie pozyskiwanych grantów, a w innym, że system grantów trzeba koniecznie zmienić, bo nie jest dobry. Poza tym, czy naprawdę działalność naukową uczelni da się ocenić wyłącznie przez to jedno kryterium? Mam wątpliwości, zwłaszcza w kontekście znanych opinii publicznej informacji o nieprawidłowościach w przyznawaniu grantów. Widzimy, z jakim trudem odbudowywane jest zaufanie do NCBR” – dodała.

Zaznaczyła, że przedstawione premierowi koncepcje wiążą się z ogromnymi kosztami, przekraczającymi obecne nakłady na naukę. Tymczasem należy zacząć właśnie od zmiany systemu finansowania nauki.

„Musi być określone tempo wzrostu PKB przeznaczanego na naukę. Należy też otworzyć te drogi finansowania, które w tej chwili dla nauki są niedostępne. Mam na myśli np. zlecanie pewnych zadań przez ministerstwa inne niż Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Dlaczego polska nauka nie może uczestniczyć w badaniach dotyczących obronności czy cyberbezpieczeństwa inaczej niż tylko poprzez konsorcja? Od dawna apelujemy o wprowadzenie takich zmian” – powiedziała.

Szefowa KRASP podkreśliła, że choć program PAN obejmuje szereg kwestii istotnych dla funkcjonowania szkolnictwa wyższego, tj. awanse naukowe, struktura uczelni czy wybory rektora, w gronie ekspertów tworzących strategię nie ma nikogo, kto kiedykolwiek zarządzał uczelnią.

„Przedłożony premierowi projekt nie uwzględnia realiów, w jakich funkcjonujemy. W planie zapisano rzeczy, które na uczelniach już się dzieją. Nie znam np. uczelni, która nie miałaby wprowadzonych procedur antydyskryminacyjnych czy równościowych. Jest postulat, by studenci byli bardziej włączani w działalność uczelni – chyba nikt z autorów nie sprawdził, jak to wygląda w rzeczywistości” – zauważyła.

Prof. Kaniewska zaznaczyła, że polska nauka bezsprzecznie wymaga zmian.

„Dotyczy to zwłaszcza ram prawnych, w których funkcjonujemy. Zgłosiliśmy wiele poprawek do obecnie obowiązującego prawa, teraz okazało się, że prace nad ustawą zostały odłożone. Cierpliwie czekamy na powrót do tej debaty, jednocześnie wciąż rozmawiając między sobą chociażby o pożądanym kształcie ewaluacji” – powiedziała.

Szefowa KRASP będzie się domagać wycofania przedstawionej premierowi koncepcji i uzupełnienia jej o postulaty oraz propozycje całego środowiska akademickiego.

„Rozmawiałam już z ministrem nauki, wiem, że on również nie otrzymał tego materiału. Na pewno wystosuję pismo w tej sprawie do prezesa Polskiej Akademii Nauk. Jestem zaniepokojona całą sytuacją; nie wydaje mi się ona, delikatnie rzecz ujmując, właściwa. Plan naprawy polskiej nauki powinien wrócić do konsultacji – tym razem już z naszym udziałem. Niepokoi mnie też ten zupełnie dla mnie tajemniczy, wykorzystywany przez PAN kanał komunikacyjny, który sprawia, że rektorzy nie mają szans na spotkanie z premierem, mimo że o to proszą” – dodała przewodnicząca KRASP.

Nauka w Polsce, Rafał Pogrzebny (PAP)

rpo/ zan/ bar/ mow/