Planu wymaga od Polski UNESCO; każdy obiekt światowego dziedzictwa musi mieć taki plan, a puszcza go dotąd nie miała. Po zakończeniu konsultacji uwagi do planu zostaną przekazane do ministerstwa klimatu, a do końca roku - ostateczna wersja planu - do UNESCO.

IOŚ przygotował plan na zlecenie ministra klimatu i środowiska. Prace trwały przez kilka ostatnich lat; od końca 2023. r. były m.in. aktualizowane o kwestie wpływu na przyrodę puszczy zapory zbudowanej na granicy polsko-białoruskiej. Zapora powstała w 2022 r. po kryzysie migracyjnym wywołanym latem 2021 r. przez Białoruś.

Wiceminister klimatu i środowiska Mikołaj Dorożała ocenił na czwartkowej konferencji w Białowieży, że plan jest "dobry dla puszczy, dla mieszkańców i regionu". Jak przypomniał, powstał on, by puszcza nie straciła statusu obiektu światowego dziedzictwa na rzecz bycia obiektem w zagrożeniu, a tak mogłoby się stać, gdyby dalej trwały rozmowy o tym, jak ta ochrona ma wyglądać i czy w puszczy powinna być prowadzona - jak to określił - "regularna gospodarka leśna".

Plan zakłada m.in. podział obiektu UNESCO Puszcza Białowieska na cztery strefy (I-IV, a IV na trzy mniejsze), określające, co będzie można na danym obszarze robić, a co nie.

Dyrektor IOŚ dr hab. Marcin Stoczkiewicz przekazał, że strefa I - obszar najściślejszej ochrony ma mieć ok. 6 tys. ha (ponad 10 proc. powierzchni puszczy), II - ok. 16 tys. ha (28 proc.), III - ponad 32 tys. ha (57 proc.), i IV - dopuszczająca ochronę czynną - ponad 2 tys. ha (ponad 3,7 proc.).

Według niego na ponad 90 proc. obszaru UNESCO można przebywać w celach rekreacyjnych, można zbierać grzyby, jagody, zioła. "Pozyskanie drewna jest możliwe jedynie tam, gdzie dominują siedliska z nadmiarem drzew iglastych. Natomiast na obszarze puszczy nie będzie prowadzona gospodarka łowiecka z wyłączeniem strefy buforowej (obiektu UNESCO-PAP)" - poinformował Stoczkiewicz.

Dyrektor IOŚ przypomniał, że w puszczy obecnie nie pozyskuje się drewna i nadal taka gospodarka nie będzie prowadzona. Jedynie w strefie IV będą możliwe cięcia pielęgnacyjne służące ochronie puszczy, jeśli będą uzasadnione z naukowego punktu widzenia.

Wiceminister Dorożała podkreślał, że strefy I, II i III oraz w większości strefa IV "wymagają dziś pozostawienia naturze".

"Puszcza Białowieska żyje i ma się dobrze. I będzie miała się dobrze. Puszcza Białowieska przebudowuje się w sposób naturalny, wraca do tego, jakim lasem była kiedyś. Lasem nizinnym, środkowoeuropejskim, lasem mieszanym, liściastym. Takim lasem będzie Puszcza Białowieska" - powiedział Dorożała i dodał, że zarządzanie, jakie przewiduje plan, ma ten naturalny proces wspierać.

Wiceminister klimatu argumentował także, że im bardziej puszcza będzie dzika, będzie to dawało większe gwarancje bezpieczeństwa przy granicy. Zaznaczył, że skutki zapory na granicy będzie odczuwać zwłaszcza przyroda, ale, jak tłumaczył, sytuacja geopolityczna jest taka, a nie inna i trzeba się do niej dopasować.

Dorożała argumentował, że zadaniem planu jest ochrona naturalnego dziedzictwa przyrodniczego puszczy, ale także danie impulsu do rozwoju tego regionu, bo tego oczekują mieszkańcy, samorządy.

Wiceminister poinformował, że Lasy Państwowe pracują nad specjalnym programem, który nazwał "tarczą dla leśników". Zapewnił, że żaden z pracowników puszczańskich nadleśnictw ma nie stracić pracy, zmienią się jedynie ich zadania: nie będą pozyskiwać drewna, a działać na rzecz ochrony puszczy. Do 2029 r. leśnicy, którzy będą zbliżać się do emerytury, mają zachować pełne prawa emerytalne.

Wiceprzewodniczący sejmiku województwa podlaskiego Łukasz Nazarko powiedział, że samorząd województwa ma zaplanowane inwestycje w rejonie puszczy. Wymienił budowę centrum nauki o drewnie Xylopolis, ścieżki rowerowej z Hajnówki do Białowieży czy starania o przywrócenie kolei do Białowieży.

Puszcza Białowieska jest - jak podkreśla IOŚ - jednym z ostatnich istniejących i najlepiej zachowanych naturalnych kompleksów leśnych o charakterze pierwotnym na niżu Europy, ostoją bioróżnorodności, wielu rzadkich gatunków, wciąż są odkrywane nowe.

Obiekt "Białowieża Forest" jest na liście Światowego Dziedzictwa od 1979 r. Wtedy wpisana była na tę listę polska część puszczy. W 1992 r. wpisano także białoruską część puszczy i stał się to obiekt transgraniczny. W 2014 r. dokonano zmiany jego granic, według których liczy on po polskiej stronie 56,6 tys. ha, a po białoruskiej - 82,3 tys. ha. Obecnie obiekt transgraniczny "Białowieża Forest" ma 142 tys. ha, a jego strefa buforowa 166,7 tys. ha.

Uwagi do planu zarządzania puszczą będzie można wysyłać mailem na adres puszcza@ios.edu.pl lub pocztą na adres Instytutu Ochrony Środowiska.(PAP)

kow/ swi/ malk/