„Doktorant, który znalazł się przejściowo w trudnej sytuacji życiowej, może otrzymać zapomogę. Zasady przyznawania zapomogi określa rektor uczelni, dyrektor instytutu PAN, dyrektor instytutu badawczego, dyrektor instytutu międzynarodowego albo CMKP, w których jest prowadzona szkoła doktorska, w uzgodnieniu z samorządem doktorantów – wynika z projektu opublikowanego na stronie RCL.

W zamierzeniu projektodawcy, Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW), zapomogi byłyby finansowane ze środków własnych podmiotów prowadzących szkoły doktorskie i nie byłyby one włączane do systemu pomocy materialnej.

„Wprowadzenie możliwości przyznania zapomogi doktorantowi w przejściowo trudnej sytuacji życiowej nie ma oznaczać wprowadzania zmian do obowiązujących zasad finansowania świadczeń z funduszu stypendialnego. Na skutek wprowadzonych zmian podmioty prowadzące szkoły doktorskie będą miały podstawę do przyznawania zapomóg doktorantom, jednakże wypłaty będą finansowane z ich środków własnych. Zapewni to możliwość otrzymania zapomogi przez doktoranta i jej wypłaty przez podmiot prowadzący szkołę doktorską, a zarazem pozwoli zminimalizować dodatkowe obowiązki regulacyjne związane z wprowadzaną zmianą i będzie bezkosztowe z punktu widzenia budżetu państwa” – zaznaczył projektodawca w ocenie skutków regulacji.

„Finansowanie zapomóg dla doktorantów w ramach środków przewidzianych w budżecie państwa na świadczenia dla studentów (…), bez określenia dodatkowych skutków finansowych dla tego budżetu, oznaczałoby wsparcie dla doktorantów kosztem wsparcia dla studentów” – zauważa resort nauki. Jak przypomina, od października 2024 r. został podwyższony próg dochodu uprawniający studentów do otrzymania stypendium socjalnego, a w konsekwencji w 2025 r. spodziewany jest wzrost liczby świadczeniobiorców i w związku z tym – większe zapotrzebowanie uczelni na środki finansowe na świadczenia dla studentów.

Ministerstwo przypomniało dane GUS, z których wynika, że na dzień 31 grudnia 2022 r. jedynie 2,81 proc. uczestników studiów doktoranckich było uprawnionych do zapomogi. Średnia wysokość jednorazowej zapomogi dla studentów (również według GUS) wynosi ok. 2 304 zł, „a więc pozostaje na poziomie znacząco niższym niż najniższa stawka miesięcznego stypendium doktoranckiego (3 466,9 zł miesięcznie przed oceną śródokresową oraz 5 340,9 zł po ocenie śródokresowej). Biorąc pod uwagę potencjalnie niewielką grupę beneficjentów zapomóg w szkołach doktorskich, właściwym rozwiązaniem będzie stworzenie możliwości finansowania tych zapomóg w ramach środków własnych podmiotów prowadzących szkoły doktorskie” – ocenia MNiSW.

Resort przypomniał, że szkoły doktorskie funkcjonują w Polsce od października 2019 r. Zostały wprowadzone w wyniku reformy systemu szkolnictwa wyższego i nauki, zastępując wcześniejsze studia doktoranckie.

MNiSW przypomina, że zmiana modelu kształcenia doktorantów oznaczała m.in. poprawę ich statusu materialnego. W systemie tym każdy doktorant w szkole doktorskiej otrzymuje stypendium doktoranckie (co najmniej 37 proc. minimalnego wynagrodzenia profesora); kwota ta wzrasta w razie pozytywnej oceny śródokresowej. Stypendia są objęte przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zmiany te poprawiły status materialny doktorantów. Jednocześnie doszło do likwidacji wsparcia (w formie stypendiów i zapomóg), jakie funkcjonowało w ramach studiów doktoranckich.

Po wejściu w życie Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce, w pierwszych latach funkcjonowania szkół doktorskich coraz częściej pojawiały się jednak sugestie, by przywrócić zapomogi dla doktorantów. „Zwracano uwagę na konieczność uwzględnienia trudnych sytuacji losowych, mogących dotykać członków społeczności doktoranckiej. Sytuacje te, jak wskazywano, mogą utrudniać bądź uniemożliwiać prowadzenie badań naukowych, a nawet prawidłowe funkcjonowanie. Podnoszono, że umożliwienie przyznania doktorantom zapomogi stanowiłoby realną formę wsparcia w trudnych, wyjątkowych sytuacjach i sprzyjałoby kształtowaniu optymalnych warunków kształcenia doktorantów dotkniętych tymi trudnościami” – przypomina resort.

Proponowana zmiana miałaby wejść w życie od 1 stycznia 2026 r. Obecnie MNiSW zbiera uwagi do projektu. (PAP)

zan/ mhr/