Susumu Kitagawa, Richard Robson oraz Omar M. Yaghi zostali laureatami tegorocznej Nagrody Nobla w dziedzinie chemii za rozwój nowego typu architektury molekularnej – tzw. szkieletów metaloorganicznych (MOF, metal-organic frameworks).

Prof. Paweł Kulesza z Wydziału Chemii Uniwersytetu Warszawskiego jeszcze przed ogłoszeniem wyników w ramach Tygodnia Noblowskiego na UW trafnie typował, kto dostanie Nobla. – Omar Yaghi już w lipcu, podczas zjazdu Międzynarodowej Unii Chemii Czystej i Stosowanej w Kuala Lumpur, został wyróżniony za swoje osiągnięcia. Atmosfera wokół jego dokonań była tak wyraźna, że można się było spodziewać Nobla – jeśli nie w tym roku, to w najbliższej przyszłości – powiedział dziennikarzom.

Dodał, że przeprowadzał z Omarem Yaghim wspólne badania. – Dużo czasu spędzaliśmy razem, chodziliśmy np. do polskich restauracji w Stanach Zjednoczonych. I on jako Amerykanin pochodzenia jordańskiego też podziwiał polskie jedzenie. Jest bardzo otwartym człowiekiem – powiedział.

Szkielety metaloorganiczne (MOF) to materiały o regularnej, trójwymiarowej strukturze, tworzone z jonów metali (od miedzi po ind) połączonych organicznymi „łącznikami”. W ich wnętrzach powstają wnęki, do których wnikają konkretne związki chemiczne. MOF-y łączą w sobie cechy związków nieorganicznych i organicznych. Można je precyzyjnie projektować pod kątem pożądanych właściwości.

Prof. Kulesza wspomniał, że na początku nikt nie wierzył w trwałość tych struktur. Dziś zaś potrafimy je coraz lepiej syntetyzować, dzięki temu można je wykorzystywać w wielu dziedzinach. MOF-y mają potencjał np. w rozdzielaniu gazów i zanieczyszczeń. Jego zdaniem dzięki MOF-om może powstać nowa gałąź katalizy. Reakcje, które dotąd zachodziły w trudnych warunkach – będzie można przeprowadzać łatwiej – np. w niższych temperaturach, przy udziale mniej kosztownych reagentów.

Choć dziedzina rozwijana przez tegorocznych laureatów ma już ponad 20 lat, zdaniem prof. Kuleszy wciąż pozostaje niezwykle dynamiczna i jest tu jeszcze dużo do zrobienia.

Wspólne prace prof. Kuleszy i prof. Yaghiego dotyczyły układów, gdzie elementem wiążącym metale jest tlen. – Natomiast on tę wiedzę wykorzystał do zupełnie nowych idei – powiedział chemik z UW.

Nauka w Polsce, Ludwika Tomala (PAP)

lt/ agt/ mhr/