Nad projektem ustawy pracował zespół koordynowany przez wiceministrę nauki Karolinę Zioło-Pużuk, złożony z przedstawicieli ministerstwa nauki, korporacji Akademii, instytutów naukowych PAN oraz związków zawodowych.

- Uważam, że zmiana wzmocni Akademię i będzie też dobra dla instytutów PAN. Pani minister Zioło-Pużuk udało się to, czego poprzednicy nie potrafili – sprawiła, że mimo bardzo różnych wizji i punktów wyjścia, po zakończeniu prac zespołu wszystkie strony były zadowolone z kompromisu: i dyrektorzy, i władze PAN-u, i związki, i samo ministerstwo – powiedział PAP przewodniczący Zgromadzenia Dyrektorów Instytutów Naukowych PAN, który w pracach nad nowelą reprezentował stronę dyrektorów instytutów PAN.

Prof. Palka najbardziej jest zadowolony z zapisu, że Zgromadzenie Dyrektorów Instytutów Naukowych PAN będzie organem PAN, z realnym głosem w Akademii i większą możliwością działania w interesie instytutów i ich pracowników. Dotąd bowiem istniało ono jedynie na bazie statutu Akademii, nie ustawy.

- Instytuty stanowią ważną część akademii. Pracuje w nich 9,5 tys. osób, które teraz, za pośrednictwem Zgromadzenia Dyrektorów, będą lepiej reprezentowane – powiedział.

Pytany o przykłady zmian przepisów, które z punktu widzenia dyrektorów instytutów są istotne, wskazał na kilka korekt i uproszczeń, m.in. tych w zakresie prawa pracy jak: ujednolicenie zasad zatrudnienia i oceny, doprecyzowanie obowiązków i kompetencji dyrektora instytutu czy doprecyzowanie elementów postępowań dyscyplinarnych.

Ocenił też, że pomimo pewnych niedoskonałości (wskazując np. na brak w projekcie zapowiadanych tzw. trzynastek), nowelizację powinno się przyjąć, ponieważ PAN potrzebuje wzmocnienia. Zapowiedział jednak dokładne przyjrzenie się opublikowanej wersji projektu w ramach trwających konsultacji.

- Wszyscy czujemy, że zmiany są potrzebne. Nie będą to zmiany rewolucyjne, ale akademia nie potrzebuje rewolucji. Musimy dbać, żeby nie zniszczyć tego, co już mamy – podsumował prof. Palka.

Obok wspomnianego powołania Zgromadzenia Dyrektorów Instytutów Naukowych PAN, projekt noweli ustawy o PAN wprowadza również zwiększenie niektórych kompetencji prezesa PAN w zakresie nadzoru nad majątkiem i finansami.

W projekcie zaproponowano też rezygnację z podziału na członków rzeczywistych i korespondentów PAN na rzecz jednolitego statusu członka krajowego. To również propozycja podniesienia progu wiekowego dla uzyskania statusu członka-seniora z 70 do 75 lat, reorganizacji struktury wewnętrznej wydziałów Akademii oraz możliwości tworzenia spółek celowych przez PAN i instytuty naukowe.

Projektodawcy wymieniają pięć głównych celów proponowanych zmian: usprawnienie struktury organizacyjnej i zarządczej PAN; reforma korporacji uczonych i struktury członkostwa; ujednolicenie i modernizacja zasad zatrudnienia; wzmocnienie systemu odpowiedzialności dyscyplinarnej i unifikacja kwestii pracowniczych w jednostkach PAN; wzmocnienie pozycji PAN w systemie nauki.

Konsultacje projektu potrwają do końca br. Reforma PAN miałaby wejść w życie 1 lipca 2026 r.

O potrzebie reformy Polskiej Akademii Nauk mówi się od lat. Obecna próba nowelizacji ustawy o PAN to drugie w ostatnim czasie podejście. Proponowane przed rokiem zmiany zapisów prawnych wzbudziły ogromne kontrowersje (zwłaszcza wśród przedstawicieli PAN), a ostra polemika między Akademią a ministerstwem odbywała się również za pośrednictwem mediów. Inicjatorem tamtych propozycji był ówczesny minister nauki Dariusz Wieczorek, który jednak podał się do dymisji przed końcem ubiegłego roku. Teraz prace nad nowelą nadzoruje obecne kierownictwo resortu: minister Marcin Kulasek wraz z wiceministrą Karoliną Zioło-Pużuk. (PAP)

Nauka w Polsce

akp/ zan/