Intensyfikacja rolnictwa w Europie główną przyczyną spadku liczebności ptaków

Intensyfikacja rolnictwa, postępująca urbanizacja i zmiany klimatu – to widoczne skutki działalności człowieka, która ma degradujący wpływ na środowisko. Do tej pory nie było jednak wiadomo, jakie dokładnie mają znaczenie dla funkcjonowania ekosystemów.

Teraz po raz pierwszy zbadano, w jaki sposób – pod presją człowieka – zmienia się funkcjonowanie populacji ptaków w skali całego kontynentu. Publikacja, która ukazuje się właśnie na łamach Proceedings of the National Academy of Sciences to efekt współpracy naukowców z 28 krajów. Przeanalizowali oni wskaźniki liczebności 170 gatunków ptaków, monitorowanych konsekwentnie przez 37 lat na ponad 20 tysiącach powierzchni badawczych. Autorzy publikacji powiązali ptasie wskaźniki z dostępnymi publicznie danymi o środowisku, pochodzącymi m.in. z Eurostatu, Europejskiej Agencji Środowiska czy FAO, zawierającymi informacje np. o sposobach użytkowania gruntów czy klimacie.

Badali oni bezpośrednie związki pomiędzy populacjami tych ptaków a czterema obecnymi na wielką skalę czynnikami presji ze strony człowieka: intensyfikacją rolnictwa, zmianą pokrywy leśnej, urbanizacją i zmianami temperatur w ciągu czterech dekad badań.

"To naprawdę imponujący materiał, którego zgromadzenie było możliwe dzięki pracy tysięcy wykwalifikowanych ornitologów w całej Europie. W Polsce ten program nazywa się Monitoringiem Pospolitych Ptaków Lęgowych i jest realizowany przez OTOP we współpracy z Muzeum i Instytutem Zoologii PAN (MiIZ PAN) na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska" – mówi cytowany w komunikacie prasowym Tomasz Chodkiewicz z Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków (OTOP) i z MiIZ PAN, koordynator krajowego programu monitoringu ptaków i współautor publikacji.

Naukowcy podkreślają, że zebrane dane nie pozostawiają wątpliwości: główną przyczyną zmian środowiskowych, które prowadzą do poważnej redukcji różnorodności biologicznej, jest intensyfikacja rolnictwa. Wzrost ilości stosowanych pestycydów i nawozów mineralnych doprowadził do gwałtownego spadku liczebności wielu gatunków ptaków. W największym stopniu – żywiących się owadami. Co sugerują naukowcy? Aby pilnie wprowadzić system kontroli i regulacji niektórych praktyk rolniczych w Europie.

"Utrzymanie wysokiego poziomu produkcji rolnej nie powinno odbywać się kosztem degradacji środowiska, a więc również jakości naszego życia" – uważa Lechosław Kuczyński z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, ekspert w projekcie monitoringu ptaków i współautor artykułu, cytowany na stronie OTOP.

"Jeśli konkretne czynniki, w tym wypadku pestycydy i nawozy sztuczne, tak mocno wpływają na liczne gatunki ptaków, to pogarszają ogólną zdrowotność całych ekosystemów" – dodaje Przemysław Chylarecki z MiIZ PAN, współautor publikacji.

Wyniki badań ukazują się w wyjątkowych czasach w historii Europy - podkreślają autorzy pracy. "Z jednej strony jest to okres wdrażania europejskiego Zielonego Ładu z nową strategią "Od pola do stołu" (Farm to Fork), której celem jest m.in. zmiana produkcji żywności na przyjaźniejszą środowisku przy zapewnieniu bezpieczeństwa żywieniowego. Z drugiej strony, rosyjska inwazja na Ukrainę skłania kraje europejskie do zmian wielu strategii gospodarczych i politycznych. Jak pogodzić wysoką wydajność z ochroną środowiska i zapobieganiem zmianom klimatu? Kluczem może być znalezienie innego modelu produkcji żywności niż postępująca intensyfikacja i uprzemysłowienie produkcji rolnej" - napisali badacze w komunikacie prasowym.

Jeśli populacje ptaków mają mieć szansę na odbudowę, to europejskie społeczeństwa muszą pilnie przebudować swój model życia, w szczególności zaś swoją gospodarkę rolną – konkludują autorzy publikacji.

Nauka w Polsce

zan/ bar/