Podobnie jak w sześciu innych przypadkach zgłoszonych w ciągu ostatnich 15 lat, obaj pacjenci otrzymali komórki macierzyste od dawców z rzadką mutacją genetyczną, która może spowodować naturalną odporność na zakażenie wirusem HIV. W wyniku terapii układ odpornościowy biorcy przeszczepu jest zastępowany przez układ odpornościowy odpornego na HIV dawcy, co prowadzi do trwałej remisji choroby - nie trzeba przyjmować leków antyretrowirusowych.

Pierwszą osobą wyleczoną w ten sposób z HIV był Timothy Ray Brown (znany jako „berliński pacjent”), u którego w roku 2007 w Berlinie przeprowadzono przeszczep z powodu ostrej białaczki szpikowej. Pozostawał wolny od wirusa co najmniej do roku 2016, zmarł w roku 2020 z powodu nawrotu białaczki.

Jak zastrzegają eksperci, przeszczep komórek macierzystych jest kosztowny, ryzykowny i nie da się go wykonać u większości pacjentów z HIV.

Ostatniego lata niemieccy lekarze zgłosili siódmy przypadek wyleczenia z HIV po przeszczepie komórek macierzystych u mężczyzny, który otrzymał komórki od dawcy z tylko jedną kopią mutacji o nazwie CCR5-delta 32. Większość pozostałych pacjentów otrzymała komórki macierzyste od osoby z dwiema kopiami mutacji — co oznacza, że oboje rodzice ją mieli. Były inne wyjątkowe przypadki wyleczenia z HIV osiągnięte poprzez przeszczep komórek macierzystych, a wśród nich mężczyzna znany jako „pacjent z Genewy”, wyleczony pomimo otrzymania komórek od kogoś, kto nie miał dającej odporność mutacji.

Dwa najnowsze przypadki, o których poinformowano podczas konferencji na temat retrowirusów i zakażeń oportunistycznych (CROI) w San Francisco, również różnią się od pozostałych.

Dr Paul Rubinstein, adiunkt medycyny na oddziale hematologii i onkologii na University of Illinois w Chicago (USA) przedstawił przypadek 67-letniego mężczyzny, który był zakażony HIV przez 14 lat, zanim z powodu ostrej białaczki szpikowej otrzymał przeszczep komórek macierzystych od dawcy, który miał mutację CCR5-delta 32.

W przeciwieństwie do innych pacjentów, po zatrzymaniu terapii antyretrowirusowej (ART) u tego mężczyzny wirus HIV powrócił – zdaniem doktora Rubinsteina było jasne, że ponowna infekcja pochodziła z istniejącego rezerwuaru HIV pacjenta, czyli komórek zakażonych, ale wcześniej nieaktywnych.

Jak wyjaśnił Rubinstein, mężczyzna na kolejne 2 lata powrócił do leczenia HIV, a następnie rozpoczął kolejną przerwę, po której pozostał w remisji przez 10 miesięcy. To pierwsza osoba, u której udało się osiągnąć trwałą remisję HIV bez leczenia, chociaż HIV początkowo powrócił po przeszczepie z wykorzystaniem opornych komórek.

Marius Trøseid, lekarz z Oslo University Hospital w Norwegii, podsumował z kolei przypadek „pacjenta z Oslo” — 58-letniego mężczyzny z zespołem mielodysplastycznym (nowotwory układu krwiotwórczego), który nie miał mutacji CCR5-delta 32, ale otrzymał przeszczep komórek macierzystych od swojego brata, który ją miał.

Według Trøseida i współpracowników mężczyzna nie przyjmuje leków przeciwwirusowych od 2,5 roku i jest wolny od HIV od 4 lat — jest to pierwszy przypadek remisji HIV bez leczenia po przeszczepie komórek macierzystych od rodzeństwa.

Jak zauważył Trøseid, po przeszczepie u pacjenta rozwinęła się choroba tzw. przeszczep przeciwko gospodarzowi (GvHD), poważny stan, w którym układ odpornościowy dawcy silnie reaguje na zdrowe komórki u biorcy (przy okazji skutecznie zmniejsza to rezerwuary wirusa). Lekarze zastosowali w leczeniu GvHD ruksolitynib, inhibitor kinazy Janus, który może również zmniejszać rezerwuary wirusa.

Paweł Wernicki (PAP)

pmw/ bar/