Unia Europejska stawia sobie za cel zmniejszenie stosowania pestycydów o 50 proc. do roku 2030. Mają to umożliwić metody takie jak przyciąganie większej liczby drapieżnych owadów, które mogą naturalnie kontrolować szkodniki na polach. Temu właśnie mają służyć pasy kwiatowe wzdłuż pól i rowów, które stały się popularne na przykład w Danii.

Metaanaliza 24 badań, w których mierzono wpływ pasów kwiatowych na liczebność naturalnych wrogów szkodników upraw została przeprowadzona przez naukowców z Uniwersytetu Kopenhaskiego (https://doi.org/10.1016/j.agee.2024.109412). Wykazała, że pasy kwiatowe są skuteczne – przynajmniej jeśli zasiano na nich dwa lub więcej gatunków kwiatów. Już pasy z dwoma różnymi gatunkami zwiększają liczbę naturalnych wrogów upraw średnio o 70 proc.

„Nasze badanie potwierdza, że różnorodność się opłaca. Im więcej gatunków w pasie kwiatowym, tym więcej naturalnych wrogów na polu” – powiedziała starsza autorka badania, adiunkt Lene Sigsgaard z Wydziału Nauk o Roślinach i Środowisku.

„Wysoka różnorodność gatunków daje wyraźne korzyści. Jeśli masz tylko jeden gatunek kwiatów, różnica nie jest znacząca. Jednak przy dwóch gatunkach jest o 70 proc. więcej naturalnych wrogów w porównaniu z sytuacją bez kwiatów. A z każdym nowym dodanym gatunkiem kwiatów liczebność naturalnych wrogów wzrasta o 4,1 proc.” – podkreśliła Nika Jachowicz, główna autorka badania, które jest częścią jej niedawno ukończonego doktoratu.

Prawdopodobnym wyjaśnieniem jest to, że wielogatunkowe pasy kwiatowe mogą karmić naturalnych wrogów szkodników przez cały sezon wegetacyjny, ponieważ kwiaty kwitną w różnych porach. Ponadto różne pożyteczne owady preferują rozmaite kwiaty.

„Możesz mieć szczęście, że jeden gatunek kwiatów dobrze sobie radzi, ale jeśli masz tylko jeden gatunek, wszystko zależy od tego, jak rośnie i czy pasuje do pożytecznych owadów na tym polu. Więcej gatunków kwiatów zapewnia większą pewność sukcesu i wspiera szerszy zakres pożytecznych owadów” - zaznaczyła Lene Sigsgaard.

Jak wykazała metaanaliza, pasy kwiatowe przyciągają przede wszystkim drapieżne owady, które polują na roślinach - biedronki, pluskwiaki, drapieżne chrząszcze z rodziny omomiłkowatych, bzygi czy złotooki. Ta grupa naturalnych wrogów zjada mszyce, wciornastki, przędziorki, a także jaja i larwy różnych szkodników.

Jednak nie tylko liczba gatunków w pasie ma znaczenie. Ważne jest również, aby wybrać gatunki kwiatów o odpowiednich cechach: „Kwiaty takie jak krwawnik, stokrotka, margerytka i różne baldaszkowate nadają się na pasy kwiatowe, ponieważ mają otwarte kwiaty z łatwym dostępem do pyłku i nektaru, co jest zaletą dla drapieżnych owadów - pasożytniczych os i pszczół samotnic” — podkreśliła Nika Jachowicz. Pyłek i nektar służą jako suplementy diety, umożliwiając naturalnym wrogom szkodników przetrwanie w przypadku braku ofiary.

Lene Sigsgaard zaleca rolnikom wybór mieszanek nasion z wieloletnimi gatunkami rodzimymi, takimi jak krwawnik i stokrotka pospolita: „Gatunki rodzime w wyniku ewolucji mają najlepszy wpływ na owady żyjące w Danii. A jeśli są to gatunki wieloletnie, pasy kwiatowe przetrwają cała lata, jeśli się o nie odpowiednio zadba. Owady pożyteczne mogą tu przezimować i rozmnażać się, co korzystnie wpływa na bioróżnorodność i produkcję roślinną. To także argument ekonomiczny za posiadaniem pasów kwiatowych”. Jak wskazała Sigsgaard, pasy kwiatowe można łatwo łączyć z innymi środkami zapobiegawczymi, takimi jak płodozmian i kontrola biologiczna.

Metaanaliza jest pierwszą, która bada wyłącznie wpływ pasów kwiatowych na polach z uprawami jednorocznymi.

„Inne badania dotyczyły upraw wieloletnich, ale jest znacząca różnica między tym, jak pasy kwiatowe działają w takim systemie, a w systemie, który jest co roku zakłócany przez orkę i ruch maszyn. Pola z uprawami jednorocznymi stwarzają trudniejsze, bardziej złożone warunki dla kwiatów. Ale tutaj również widoczny jest wyraźny wpływ pasów kwiatowych” — podkreśliła Nika Jachowicz.

W Europie krajowe programy dotacji na pasy kwiatowe obowiązują od lat 90. Jednak według badaczy pasy mogłyby być jeszcze bardziej rozpowszechnione, gdyby rolnikom łatwiej było ubiegać się o dotacje na ich sadzenie: „Słyszymy od rolników, że trudno uzyskać dotacje na pasy kwiatowe, częściowo dlatego, że przepisy dotyczące tego, kiedy je siać i kosić, są skomplikowane. Jest kilka rubryk do zaznaczenia, które mogą nie do końca pokrywać się z celem przyciągania większej liczby naturalnych wrogów (upraw). Dlatego zachęcamy władze do ułatwienia uzyskania finansowania na pasy kwiatowe” – zakończyła Nika Jachowicz.

Paweł Wernicki (PAP)

pmw/ bar/