Jakub Kupecki jest profesorem nauk inżynieryjno-technicznych. Do stycznia 2025 r. był dyrektorem Instytutu Energetyki - Państwowego Instytutu Badawczego. Jak podkreśliło Ministerstwo Przemysłu, głównym obszarem działalności naukowej prof. Kupeckiego są nowe technologie dla energetyki, którymi zajmuje się od kilkunastu lat. Jest absolwentem kilku uczelni, w tym zagranicznych. Podczas pobytu w Królewskim Instytucie Technicznym w Sztokholmie przez blisko dwa lata zajmował się technologią reaktorów jądrowych.

Narodowe Centrum Badań Jądrowych to największy polski instytut badawczy, operator jedynego w Polsce reaktora jądrowego MARIA. Instytut prowadzi badania w wielu dyscyplinach, w szczególności fizyki jądrowej, technologii jądrowych, medycyny nuklearnej, technologii plazmowych, inżynierii materiałowej czy astrofizyki. Zajmuje się także projektowaniem i produkcją urządzeń takich jak detektory promieniowania czy akceleratory. Częścią działalności jest też produkcja radioizotopów na rynek.

"Prof. Kupecki łączy niezbędną wiedzę fachową, doświadczenie międzynarodowe oraz umiejętność współpracy z przemysłem. Będzie to również zmiana pokoleniowa. Jestem przekonana, że poprowadzi on instytut, tak aby z jednej strony zachował on swoje unikalne kompetencje, a z drugiej przygotował go do nowych wyzwań związanych z wdrażaniem energetyki jądrowej w Polsce" – powiedziała Czarnecka.

Jak mówił na konferencji prasowej sam prof. Kupecki, NCBJ to nie tylko reaktor MARIA, ale też cały ekosystem tworzony wokół nauki i liczne kompetencje. Przyszły dyrektor Centrum ocenił, że należy zacząć się już dziś zastanawiać, jakiego następcy potrzebować będzie MARIA za 20-25 lat. Należy skonstruować cały system finansowania, dokumentację, wymogi, specyfikę i pomyśleć do przodu, jaka funkcjonalność tego reaktora będzie potrzebna w dalszej perspektywie - wyjaśnił.

Prof. Kupecki dodał, że projekt reaktora wysokotemperaturowego HTGR Pola też ma pewną szansę na realizację, równoległą z budową reaktora badawczego; należy ten projekt przeanalizować też od strony biznesplanu. Zapowiedział także powołanie w NCBJ Rady Gospodarczej z udziałem różnych firm. "Chodzi o to, żeby wyraźnie definiować potrzeby rynkowe, żeby też firmy mówiły o swoich strategiach, o swoich problemach, abyśmy wychodzili naprzeciw realnym potrzebom" - powiedział.

Pełnomocnik rządu ds. strategicznej infrastruktury energetycznej Wojciech Wrochna podkreślał, że do rozwoju polskiego programu energetyki jądrowej potrzebny jest cały ekosystem naukowy i biznesowy. "Narodowe Centrum Badań Jądrowych jest tym miejscem, które będzie świecić przykładem, pomysłami i wspierać całą polską gospodarkę i polski rząd w realizacji wyzwań w sektorze jądrowym" - powiedział.

Reaktor MARIA na razie nie pracuje i oczekuje na zezwolenie na ponowne uruchomienie ze strony dozoru jądrowego. Jak poinformował dyrektor departamentu energii jądrowej w Ministerstwie Przemysłu Paweł Gajda, reaktor przechodzi modernizację, w ramach której będzie mógł popracować kolejne ok. 20 lat. Jego zdaniem procesów starzenia się reaktora nie da się obecnie precyzyjnie przewidzieć i jednoznacznie powiedzieć, czy popracuje jeszcze 25, 35, czy 45 lat. "Także od tego będzie zależał ten ewentualny plan na nowy reaktor. (...) Trzeba zacząć od zdefiniowania tego, jaka będzie dokładnie funkcja tego reaktora. Jakie on cele będzie miał, czy to będzie dalej produkcja izotopów, jakie funkcje badawcze itd." - wskazał Gajda.

Jak zaznaczył dyrektor, plan kontroli starzenia był nowym elementem dokumentacji dla dozoru. Natomiast dozór zatwierdził już wyznaczenie tzw. stref i dystansów planowania awaryjnego. Po zatwierdzeniu stref można było dokończyć Zakładowy Plan Postępowania Awaryjnego, który został skierowany do konsultacji - poinformował Gajda. Po uzyskaniu opinii tych organów będzie możliwe tutaj zakończenie procedury. "Patrząc, na jakim jesteśmy etapie, to istnieje bardzo wysokie prawdopodobieństwo, że w lipcu reaktor wróci do pracy" - ocenił.

31 marca br. po 10 latach straciło ważność dotychczasowe zezwolenie prezesa Państwowej Agencji Atomistyki (PAA) na eksploatację reaktora MARIA. Reaktor więc od początku kwietnia pozostaje wyłączony. NCBJ złożyło wniosek o wydanie zezwolenia na eksploatację reaktora MARIA w sierpniu 2024 r. Wniosek nie był jednak kompletny i Prezes PAA wielokrotnie wzywał NCBJ do usunięcia braków. Na początku kwietnia br. minister przemysłu Marzena Czarnecka odwołała poprzedniego dyrektora NCBJ prof. Krzysztofa Kurka. Decyzję uzasadniła koniecznością usprawnienia funkcjonowania Centrum, a szczególnie priorytetowego traktowania eksploatacji reaktora MARIA.

Reaktor MARIA, który w grudniu ub.r. obchodził 50-lecie swojej pracy, jest jedynym obecnie reaktorem jądrowym w Polsce. Nie produkuje on energii elektrycznej - służy celom badawczym i produkcji izotopów, stosowanych w przemyśle czy ochronie zdrowia. Reaktor pozwala też szkolić kadry na potrzeby branży jądrowej.(PAP)

wkr/ pad/