Badania przeprowadzone w Ukrainie wykazały znaczną ekspozycję w ciągu całego życia na wirusy zapalenia wątroby typu B i C w ogólnokrajowej, reprezentatywnej próbie populacji z 2021 r. Wyniki sugerują również, że wirus ciągle krąży w populacji.

28 lipca przypada Światowy Dzień Wirusowego Zapalenia Wątroby (WZW). Został on ustanowiony przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) w rocznicę urodzin Barucha Samuela Blumberga, laureata Nagrody Nobla, który odkrył wirusa zapalenia wątroby typu B. WHO chciała w ten sposób podnieść świadomość na temat choroby oraz edukować społeczeństwa w zakresie profilaktyki i leczenia.

Wirusowe zapalenie wątroby pozostaje poważnym globalnym problemem zdrowotnym i jedną z chorób zakaźnych, traktowanych przez międzynarodowe instytucje priorytetowo. W raporcie WHO dotyczącym globalnego zapalenia wątroby z 2024 r. oszacowano ogólną częstość występowania wirusa zapalenia wątroby typu B (HBV) na 1,2 proc. w regionie europejskim WHO. Mężczyźni i osoby starsze częściej uzyskują dodatnie wyniki testów na wirusowe zapalenie wątroby typu B i C.

Badania mające na celu wykrycie antygenu rdzeniowego (HCcAg) wirusa zapalenia wątroby typu C (HCV) zostały przerwane przez rosyjską inwazję na Ukrainę. W obliczu wciąż trwającej wojny i zakłóceń w infrastrukturze i nadzorze zdrowia publicznego trudno oszacować ich nieuchronny negatywny wpływ na globalne wysiłki na rzecz wyeliminowania wirusowego zapalenia wątroby do 2030 roku. Pomimo pilnej potrzeby uzyskania takich danych było to pierwsze populacyjne badanie serologiczne na Ukrainie, mające na celu ocenę częstości występowania HBV i HCV w ogólnej populacji dorosłych.

Naukowcy z Centrum Zdrowia Publicznego Ministerstwa Zdrowia Ukrainy oraz laboratorium medycznego DILA wykorzystali próbki krwi pobrane w połowie 2021 roku w ramach ogólnopolskiego, reprezentatywnego, przekrojowego badania serologicznego na obecność SARS-CoV-2 w gospodarstwach domowych. Próbki pobrane od dorosłych przebadano pod kątem obecności przeciwciał przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu C (HCV), całkowitych przeciwciał przeciwko antygenowi rdzeniowemu wirusa zapalenia wątroby typu B (HBV) (HBc), antygenowi powierzchniowemu wirusa zapalenia wątroby typu B (HBsAg) oraz przeciwciał przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu D (HDV). Następnie naukowcy obliczyli proporcje dodatnich wyników badań na obecność przeciwciał przeciwko HCV, antygenom HBc i HBsAg, dostosowując dane tak, aby odzwierciedlały one rzeczywistą sytuację demograficzną w Ukrainie.

Badanie wykazało 3,3 proc. częstość występowania przeciwciał przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu C i 11,6 proc. przeciwciał przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu B, co wskazuje na obecne lub przebyte zakażenie tymi wirusami. Częstość występowania HBsAg (0,9 proc.) wskazuje na trwające, najczęściej przewlekłe zakażenie HBV. Wśród osób z HBsAg 7,5 proc było dodatnich pod względem obecności przeciwciał przeciwko HDV.

Prawdopodobieństwo wystąpienia przeciwciał anty-HBc wzrastało z wiekiem i było najwyższe powyżej 60. roku życia. Częstość występowania przeciwciał anty-HCV, anty-HBV i HBsAg była wyższa w południowych regionach Ukrainy. Markery anty-HCV były bardziej powszechne wśród mężczyzn, na obszarach miejskich oraz w regionach wschodnich i południowych.

Jak wskazują autorzy, uzyskane wyniki podkreślają potrzebę szczepień przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu B (HBV) wśród niemowląt i grup ryzyka, a także regularnych badań przesiewowych w kierunku wirusów HBV i C (HCV), leczenia i podnoszenia świadomości w celu zmniejszenia transmisji.

Ukraina przystąpiła do Globalnej Strategii WHO na rzecz Eliminacji WZW typu B i WZW typu C w 2019 r. i od tego czasu rozszerzyła zakres badań przesiewowych w kierunku WZW typu B w podstawowej opiece zdrowotnej, zapewniła finansowanie diagnostyki i leczenia ze środków publicznych oraz zdecentralizowała opiekę poprzez zaangażowanie lekarzy rodzinnych i specjalistów chorób niezakaźnych. Poprawiła również dostęp do usług związanych z WZW typu B.

W roku 2002 Ukraina wprowadziła szczepienia przeciwko WZW typu B do krajowego programu szczepień dzieci, osiągając 88 proc. wskaźnik wyszczepialności w 2024 r. Jednak wskaźnik wyszczepialności nadal nie osiąga celu WHO wynoszącego 90 proc., a krajowy nadzór nie został w pełni wdrożony. Strategia Ukrainy na rzecz eliminacji wirusowego zapalenia wątroby obejmuje redukcję liczby nowych zachorowań i zgonów z nimi związanych, co wymaga skutecznego nadzoru.

Wojna w Ukrainie doprowadziła do masowych przesiedleń wewnętrznych oraz migracji uchodźców do krajów sąsiednich, utrudniła leczenie Ukraińców na okupowanych terytoriach i ograniczyła infrastrukturę opieki zdrowotnej, co pogłębiło istniejące wyzwania w walce z WZW.

Paweł Wernicki (PAP)

pmw/ zan/