Miliony cierpiących na bezsenność starszych Amerykanów regularnie zażywają leki nasenne na receptę, pomimo ryzyka poważnych skutków ubocznych – takich jak upadki, złamania kości, upośledzenie funkcji poznawczych i uzależnienie.

Szacuje się, że 15,3 miliona Amerykanów w wieku 50 lat i starszych przyjmuje przepisane leki nasenne, w tym benzodiazepiny i leki z grupy Z (takie jak zolpidem, zaleplon, zopiklon i eszopiklon). Stosowanie tych leków zwykle wzrasta wraz z wiekiem i jest częstsze wśród kobiet i osób rasy białej.

Chociaż wytyczne medyczne odradzają długotrwałe stosowanie, lekarze często przepisują te leki na stałe. Dla niektórych pacjentów główną korzyścią jest uniknięcie objawów odstawiennych.

Sama bezsenność niesie ze sobą poważne ryzyko dla osób starszych, w tym depresję, choroby serca i zaburzenia funkcji poznawczych. Chociaż wiele osób przyjmuje leki nasenne, mając nadzieję na poprawę jakości życia, długotrwałe stosowanie wydaje się wyrządzać więcej szkody niż pożytku.

Opracowany na University of Southern California (USC) model (Future Elderly Model) pokazuje znaczne korzyści zdrowotne i ekonomiczne płynące ze zmniejszenia liczby recept na leki nasenne, które niosą ze sobą poważne ryzyko dla osób starszych (https://doi.org/10.1016/j.lana.2025.101284).

Jak obliczyli naukowcy, unikanie stosowania tych leków wśród osób starszych zmniejszyłoby częstość upadków w ciągu całego życia o 8,5 proc., a upośledzenia funkcji poznawczych o 2,1 proc. Wydłużyłoby to również oczekiwaną długość życia o 1,3 miesiąca, co przekłada się na 1,7 miliona lat życia zyskanych w całej populacji – z których większość spędzono by w dobrym zdrowiu.

Osoby w wieku od 65 do 74 lat odnotowały największe potencjalne korzyści, jeśli chodzi o funkcje poznawcze i zdrowie fizyczne wynikające z unikania tych leków, co sugeruje, że działania mające na celu ograniczenie ich przepisywania powinny skupić się na tej grupie wiekowej.

Oprócz korzyści zdrowotnych ograniczenie stosowania leków nasennych dawałoby oszczędności rzędu 6600 dolarów na osobę w ciągu całego życia, czyli około 101 miliardów dolarów w całych Stanach Zjednoczonych. Większość oszczędności wynika z poprawy jakości życia.

„Nasze wyniki pokazują, że ograniczenie stosowania leków nasennych może pomóc osobom starszym żyć zdrowiej i z mniejszą liczbą ograniczeń” – powiedziała główna autorka, Hanke Heun-Johnson.

Organizacje zawodowe, takie jak Amerykańska Akademia Medycyny Snu, zalecają terapię poznawczo-behawioralną bezsenności (CBT-I), a nie leki nasenne, jako leczenie pierwszego rzutu. Terapia jest skonstruowana tak, aby pomóc ludziom w wyrobieniu sobie lepszych nawyków związanych ze snem i może być prowadzona osobiście, wirtualnie lub za pośrednictwem aplikacji (na przykład CBT-I). CBT-I jest w krótkim okresie równie skuteczny jak leki nasenne i bardziej skuteczny w dłuższej perspektywie, bez skutków ubocznych.

Wcześniejsze badania USC pozwoliły zaproponować praktyczne interwencje mające na celu ograniczenie niewłaściwego przepisywania antybiotyków, opioidów i innych leków. Naukowcy stwierdzili, że niektóre z tych metod mogłyby zostać wykorzystane do zmniejszenia liczby recept na leki nasenne i skłonienia lekarzy do rekomendowania bezpieczniejszych opcji.

Na przykład elektroniczne systemy dokumentacji medycznej mogłyby zachęcać lekarzy do uzasadniania recept dla starszych pacjentów i dostarczać informacji na temat terapii poznawczo-behawioralnej. Lekarze mogliby również otrzymywać okresowe raporty porównujące stosowane przez nich schematy przepisywania leków z wzorcami ich kolegów po fachu.

Paweł Wernicki (PAP)

pmw/ bar/