Podczas spotkania w Instytucie Mechanizmów i Maszyn Molekularnych Polskiej Akademii Nauk (IMol) prof. Varmus, wirusolog i noblista w dziedzinie fizjologii i medycyny, podkreślił, że współpraca międzynarodowa jest konieczna, ponieważ choć rak to grupa chorób i może przyjmować wiele postaci, wszędzie opiera się na tych samych biologicznych zasadach. Jednocześnie w różnych częściach świata rozwój chorób nowotworowych kształtują odmienne czynniki społeczne i środowiskowe.

– Zachorowalność na raka oraz jego natura różnią się lokalnie. Wpływ na rozwój nowotworów mają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe, a także styl życia, w tym palenie papierosów, dieta czy dostęp do szczepień ochronnych, np. przeciwko wirusowi HPV – podkreślił.

Zdaniem prof. Varmusa ta podwójna perspektywa – wspólnych mechanizmów biologicznych i lokalnych uwarunkowań – sprawia, że badania onkologiczne muszą łączyć oba podejścia. Globalna współpraca, różnorodność zespołów badawczych i wymiana wiedzy między naukowcami są kluczowe, by lepiej rozumieć, jak różne czynniki kształtują obraz choroby w poszczególnych krajach.

Jak dodał noblista, nauka rozwija się jednak nie tylko dzięki współpracy, ale też zdrowej rywalizacji. – Jedną z rzeczy, które lubię w nauce, jest konkurencja. Dokonujemy nowych odkryć szybciej, gdy zespoły naukowców ze sobą konkurują i próbują przewyższać siebie nawzajem – powiedział.

Prof. Varmus odniósł się także do kwestii profilaktyki. Wskazał, że skuteczną metodą ograniczenia zapadalności na niektóre typy nowotworów są szczepienia, np. chroniąca przed rakiem szyjki macicy szczepionka przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV).

– Ona jest bardzo skuteczna. (…) Niestety, w niektórych krajach wskaźniki szczepień są niskie, często z powodu nieuzasadnionych obaw i całkowicie sfabrykowanych podejrzeń, że szczepionka może wpływać na płodność – powiedział.

Jego zdaniem między innymi z tego powodu bardzo ważna jest rola naukowców w edukowaniu społeczeństwa i dzieleniu się wynikami swoich badań. – Odpowiedzialnością badaczy, którzy opracowują szczepionki, jest to, by wyjaśniać ich działanie społeczeństwu – ocenił.

Według prof. Varmusa Polska ma potencjał, by nadrabiać dystans do największych ośrodków badawczych. Przypomniał, że z powodów historycznych nasz kraj pozostawał nieco w tyle za innymi państwami Europy, ale – jak podkreślił – sytuacja się zmienia.

– Duże, pionierskie przedsięwzięcia w polskiej nauce są czymś stosunkowo nowym. Ale nadrabiacie zaległości i będziecie to robić dalej. (…) Prace prowadzone przez naukowców w instytutach, które tu odwiedziłem, są bardzo dobre i mam nadzieję, że przy wsparciu międzynarodowej społeczności oraz obywateli, którzy rozumieją, że nauka jest korzystna gospodarczo, społecznie i zdrowotnie, wasze wyniki wzrosną – ocenił Varmus.

Do wyzwań stojących przed polską nauką nawiązała także dyrektorka IMol, prof. Agnieszka Chacińska. – Polska należy do państw, które przeznaczają na naukę jeden z najniższych odsetków PKB. Tymczasem, aby budować i wzmacniać gospodarkę, nauka – podstawowa i stosowana – jest absolutnie kluczowa. To jedyny sposób, by gospodarka nie opierała się wyłącznie na prostych usługach, ale stawała się innowacyjna – powiedziała.

Prof. Harold Varmus (ur. w 1939 r.) otrzymał Nagrodę Nobla w 1989 r. (wraz z J. Michaelem Bishopem) za odkrycie komórkowego pochodzenia onkogenów, które otworzyło nową erę badań nad genetyką nowotworów. Pełnił kluczowe funkcje w amerykańskich i międzynarodowych instytucjach naukowych; był m.in. dyrektorem National Institutes of Health (NIH), National Cancer Institute (NCI) oraz prezesem Memorial Sloan Kettering Cancer Center. Obecnie pracuje jako profesor w Weill Cornell Medicine w Nowym Jorku, a od 2021 r. przewodniczy Radzie Naukowej WHO.

Jest orędownikiem rozwoju otwartego dostępu do publikacji naukowych.

W grudniu ub.r. prof. Varmus znalazł się wśród 75 laureatów Nagrody Nobla, którzy opowiedzieli się przeciwko zatwierdzeniu Roberta F. Kennedy’ego Jr. na stanowisku sekretarza zdrowia i opieki społecznej USA – ze względu na obawy dotyczące wpływu tej nominacji na zdrowie publiczne.

Nauka w Polsce, Katarzyna Czechowicz (PAP)

kap/ bar/ mhr/