Argisztihinili to starożytne miasto-twierdza, założone w 774 roku p.n.e. W VIII i VII wieku p.n.e. było ono jednym z głównych ośrodków administracyjnych i gospodarczych Królestwa Urartu na Kaukazie Południowym.

Ormiańsko-polska ekspedycja, która zakończyła właśnie drugi sezon badań, prowadziła je na Wzgórzu św. Dawida (orm. Surb Davti Blur) — jednym z dwóch wzgórz, na których zlokalizowane są pozostałości miasta Argisztihinili.

Pracami kierują dr Mateusz Iskra z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW (CAŚ UW) oraz Hasmik Simonyan z Instytutu Archeologii i Etnografii Państwowej Akademii Nauk Republiki Armenii oraz Służby Ochrony Środowiska Historycznego i Muzeów-Rezerwatów Kulturowych Armenii.

W ostatnim sezonie część ekipy badawczej eksplorowała duże budynki tarasowe, o powierzchni użytkowej ok. 400 m kw. Domy te są wstępnie datowane na późny VII lub VI wiek p.n.e. - poinformowało CAŚ UW.

- Byliśmy zaskoczeni dobrym stanem zachowania tych budowli. W odkopanych fragmentach pomieszczeń zachowały się oryginalne posadzki z cegły mułowej i płyt kamiennych – powiedział dr Iskra, kierownik Zakładu Studiów Bliskowschodnich CAŚ UW, cytowany w prasowym komunikacie.

Dzięki temu archeolodzy uzyskali informacje, które pozwalają odtworzyć niektóre aspekty życia codziennego dawnych mieszkańców.

W jednym z domów zidentyfikowano pomieszczenie magazynowe, w którym nadal znajdowały się duże naczynia zasobowe wkopane w podłogę. Jednak największe zaskoczenie przyniosło sąsiednie pomieszczenie.

- Przy bocznej ścianie kamiennego obiektu w kształcie skrzyni natrafiliśmy – ku naszemu zdumieniu – na kamienną płytę z wyrzeźbionymi rysami ludzkiej twarzy. To figurka-idol, zachowana w oryginalnym położeniu – opisał dr Iskra.

Figurka, mierząca około pół metra wysokości, została wykonana z tufu wulkanicznego. Przedstawia silnie uproszczoną twarz o wyraźnie zaznaczonych brwiach, blisko osadzonych oczach, długim nosie i wąskich ustach. Jak wyjaśniają odkrywcy, podobne idole znane są z innych stanowisk w Armenii; uważa się, że są związane z kultem przodków lub płodności.

Aby lepiej zrozumieć funkcję idola z Argisztihinili, badacze planują analizy chemiczne zawartości kamiennej skrzyni – liczą, że uda się wykryć ślady substancji, które pomogą odczytać jego znaczenie.

Drugim odkryciem sezonu było rozległe cmentarzysko popielnicowe z dwunastoma pochówkami ciałopalnymi.

- Prochy zmarłych składano z wielką starannością w urnach ceramicznych, często z towarzyszącymi im darami grobowymi – wyjaśniła Hasmik Simonyan, która specjalizuje się w antropologii fizycznej.

Jak podkreśliła, jest to znalezisko niezwykłe w skali całego kraju – prawdopodobnie największe i najlepiej zachowane cmentarzysko urnowe odkryte do tej pory w Armenii.

Doskonały stan zachowania urn pozwala badaczom lepiej poznać zwyczaje pogrzebowe i rytuały społeczności zamieszkującej tereny, które pozostawały pod silnym wpływem kultury urartyjskiej. Odkrycie to otwiera nowe możliwości badań nad strukturą społeczną, wierzeniami i kontaktami regionalnymi lokalnej ludności w I tysiącleciu p.n.e.

Nowy sezon badań w Argisztihinili zaplanowano na wiosnę 2026 r. Wtedy to rozpocznie się nowy etap projektu badawczego wspartego środkami Narodowego Centrum Nauki. (PAP)

Nauka w Polsce

ekr/ bar/