W poniedziałek stanowisko Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju przy Prezydium PAN przesłał PAP rzecznik PAN Robert Papliński. Strategia Rozwoju Polski do 2035 r. – jak czytamy na stronie opracowującego ją Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej – „to kluczowy dokument strategiczny polskiego państwa, określający cele i kierunki rozwoju kraju w wymiarze społecznym, gospodarczym i przestrzennym”.

Naukowcy z PAN – biorąc pod uwagę przyszłość zagospodarowania przestrzennego Polski – przestrzegli przed przyjęciem tego projektu, oceniając dokument w obecnym kształcie jako „jeszcze niegotowy do przyjęcia”, którego „słabości mogą odbić się na rozwoju kraju na całe lata”.

Zdaniem Komitetu „istnieje poważne ryzyko, że błędy i braki SRP 2035 mogą zostać automatycznie przeniesione na kolejne dokumenty sektorowe, w tym nową Krajową Strategię Rozwoju Regionalnego”. Naukowcy zaapelowali więc o: wstrzymanie przyjęcia Strategii i rozpoczęcie dodatkowych badań, pogłębionych konsultacji z ekspertami, samorządami i praktykami, a także opracowywania jasnej, możliwej do późniejszego zoperacjonalizowania i opartej na rzetelnych danych wizji rozwoju przestrzennego Polski. Zadeklarowali też „pełną gotowość” do współpracy z ministerstwem.

Według przewodniczącego KPZK PAN prof. Tomasza Komornickiego, „projekt w obecnym kształcie nie tworzy spójnej wizji rozwoju przestrzennego, nie porządkuje priorytetów i nie odpowiada na realne potrzeby rozwojowe kraju”.

„Zawarty w nim model struktury funkcjonalno-przestrzennej nie może zastąpić dokumentu o randze dawnej KPZK 2030 (Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 – przyp. PAP), ponieważ brakuje mu zarówno precyzji, jak i strategicznej odwagi. Tak przygotowanej Strategii nie da się odpowiedzialnie przyjąć” – ocenił przewodniczący, cytowany w przesłanej PAP informacji.

Komitet wytyka projektowi „brak całościowej wizji rozwoju przestrzennego Polski”. Wśród najważniejszych problemów naukowcy wskazali m.in. brak ciągłości z wcześniejszymi dokumentami i dorobkiem badań; pominięcie wieloletniego wkładu środowiska naukowego; błędne zrozumienie struktury funkcjonalno-przestrzennej państwa; czy poważne braki i pomyłki w kwestiach transportowych – od hierarchii inwestycji po opisy przebiegów dróg.

Najwięcej kontrowersji środowiska naukowców z PAN budzi zaprezentowany model przestrzenny kraju, który „bardziej przypomina przypadkową listę inwestycji niż wizję, która miałaby kształtować rozwój Polski przez kolejną dekadę”.

Naukowcy zwrócili również uwagę, że „projekt powstał z widocznym opóźnieniem”, a „jego treść jest nierówna i momentami kuriozalnie wręcz szczegółowa”.

Ponadto, zdaniem autorów stanowiska, projekt „ignoruje europejski kontekst”, „nie wykorzystuje też bałtyckiego położenia Polski ani wyników polskich inicjatyw realizowanych w ramach UE”.

KPZK PAN podał również, że „to pierwszy dokument tej rangi powstały bez szerokich konsultacji z naukowcami, mimo że dostępne są obszerne analizy i dane zgromadzone na potrzeby polityki spójności i krajowych strategii”.

Jednocześnie Komitet wskazał pomysły, które „zasługują na docenienie”. „Warto podkreślić, że w projekcie pojawiły się również kierunki, które mogą stać się fundamentem solidnej polityki rozwoju – od wzmacniania miast subregionalnych po działania na rzecz cyfryzacji i ochrony środowiska. Te propozycje są sensowne i potrzebne, ale wymagają znacznie lepszego osadzenia w całościowej wizji kraju” – ocenił prof. Komornicki.

Pełna treść stanowiska jest dostępna na stronie PAN.

Jak można przeczytać na stronie internetowej Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej strategia „została sformułowana w sposób partnerski w środowisku administracji publicznej – w proces jej tworzenia zaangażowały się poszczególne resorty, urzędnicy szczebla regionalnego oraz przedstawiciele różnych instytucji publicznych”.

Wiodącym motywem Strategii - jak podano na jej stronie - jest „poszukiwanie nowej równowagi między konkurencyjnością gospodarki, spójnością społeczną oraz bezpieczeństwem kraju”. Nowa strategia definiuje trzy zasadnicze wyzwania dla Polski i związane z tym cele na nadchodzące lata: łagodzenie zmian demograficznych i adaptacja do nich; tworzenie warunków dla konkurencyjności i sprawiedliwej gospodarki, z poszanowaniem środowiska i klimatu oraz wzmocnienie bezpieczeństwa, odporności i sprawności państwa.

W trakcie konsultacji publicznych (które trwały od 10 września do 31 października) wpłynęło ponad 6 tys. uwag – podał resort na swej stronie. Według niedawnych zapowiedzi ministerstwa, dokument ma być przyjęty przez rząd na początku 2026 r.

Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN jest jednym z komitetów problemowych działających przy Prezydium PAN. „W znaczącej mierze” – jak podano na ich stronie – pełni funkcje doradcze i opiniodawcze m.in. poprzez opracowywanie ekspertyz, ocen i opinii naukowych dla organów administracji państwowej odpowiedzialnych za europejską politykę spójności, planowanie zagospodarowania przestrzennego, politykę regionalną i miejską, rozwój obszarów wiejskich, ochronę środowiska i infrastrukturę.

Nauka w Polsce

akp/ zan/