Ornitolodzy z Akcji Bałtyckiej (AB), która od lat wyznacza światowe trendy w obrączkowaniu ptaków, szkolą meksykańskich kolegów. Właśnie zakończyli tworzenie kompleksowego systemu obrączkowania ptaków dla tego kraju, o czym poinformował dr Jarosław Nowakowski z AB.
Meksykański system obrączkowania ptaków ruszył w lutym 2019 r. Został stworzony w oparciu o doświadczenia: Akcji Bałtyckiej, a także Krajowej Centrali Obrączkowania Ptaków Muzeum i Instytutu Zoologii PAN, sieci badawczej SE European Bird Migration Network (SEEN) oraz Europejskiej Unii Obrączkowania Ptaków (EURING). Pomocy przy jego tworzeniu udzielił ornitologom z Meksyku Uniwersytet Gdański (UGd).
Ze strony UGd projektem kieruje dr inż. Jarosław K. Nowakowski ze Stacji Badania Wędrówek Ptaków (SBWP) , kierownik Programu Badawczego Akcja Bałtycka i przewodniczący Rady Fundacji Akcja Bałtycka. Ze strony meksykańskiej zaangażowany jest również Polak, dr Mariusz Janczur Feret, od lat mieszkający i naukowo pracujący w Meksyku, obecnie na Autonomicznym Uniwersytecie Stanu Meksyk w Toluce.
Jak zauważa dr Nowakowski, meksykańscy ornitolodzy nie mieli dotychczas żadnego systemu obrączkowania ptaków. "Każdy mógł tam wybić własną obrączkę z dowolnym napisem; wiele osób korzystało z obrączek amerykańskich. Obrączkowanie prowadzono w sposób przypadkowy, np. jako pokaz dla turystów amerykańskich, a tam, gdzie prowadzono regularne badania naukowe - po ich zakończeniu i opublikowaniu części wyników, nadal bezcenne dane, ginęły w szufladzie właściciela" - opowiada.
Z inicjatywą stworzenia w Meksyku systemu obrączkowania - na wzór tego w Polsce - wyszedł w 2016 r. dr Mariusz Janczur Feret. W efekcie szef AB od trzech lat szkoli ornitologów w Meksyku. Najpierw były podstawy: na czym polega obrączkowanie, jakie przy tej okazji zbiera się dane i rodzaje materiału naukowego, jak rozpoznawać płeć i wiek schwytanych ptaków. Jednocześnie ornitolodzy meksykańscy (w sumie 7 osób) przyjeżdżali na Akcję Bałtycką na szkolenia i konsultacje.
Na początku lutego 2019 r. w stacji badawczej w Los Tuxtlas w stanie Veracruz odbyły się kolejne warsztaty, tym razem skierowane do osób z różnych ośrodków badawczych w Meksyku. Podczas ich trwania ogłoszono powstanie Meksykańskiego Systemu Obrączkowania Ptaków. Dr Nowakowski szkolił meksykańskich ornitologów odnośnie zbierania i analizy danych uzyskiwanych podczas obrączkowania. Omawiano sprawy etyczne związane z obrączkowaniem.
Jak zaznacza szef AB, obrączkowanie ptaków dziś to nie tylko i wyłącznie zaciśnięcie obrączki. "Ptaki waży się i mierzy, opisuje się ich kondycję i proces pierzenia, u wielu z nich pobieramy krew do badań genetycznych i biochemicznych, zbieramy materiał epidemiologiczny; na ptaki zakładane są geolokatory - urządzenia notujące przybliżone położenie ptaka, prowadzone są różne eksperymenty. Pracujemy nad systemem automatycznej akustycznej rejestracji przelotu. Terenowe stacje Akcji Bałtyckiej to cały naukowy kombajn" - mówi. Dlatego - obok prowadzenia szkoleń - dr Nowakowski i jego meksykańscy współpracownicy planują standardy metodyczne i organizacyjne, bazy danych, system wielkości i oznaczania obrączek.
"Początkowo ptaki w Meksyku obrączkowaliśmy polskimi obrączkami" - wspomina dr Nowakowski. Od lata 2018 r. ornitolodzy z Uniwersytetu Stanowego w Toluce nie tylko przyjęli polskie standardy, ale mają już własne obrączki, po raz pierwszy z napisem: Meksyk.
W Polsce działania związane z obrączkowaniem ptaków opierają się na sieci wolontariuszy, uczestniczących m.in. w obozach AB. Podobny system zbierania informacji od współpracowników ma teraz powstać w Meksyku. "Potencjał związany z wolontariatem jest taki sam, jak w Polsce. Do pracy garną się studenci" - zauważa dr Nowakowski.
Jak podkreśla, obrączkowanie ma znaczenie naukowe i edukacyjne. Liczy się również aspekt ochroniarski - dodaje dr Nowakowski. "Systemowe obrączkowanie jest świetnym narzędziem do badania stanu i zmian populacji ptaków, a zatem stanu środowiska w ogóle. Jest coś jeszcze: bezpośredni kontakt ludzi z ptakami ma ogromne znaczenie dla tego, żeby później społeczeństwo chciało chronić przyrodę. Ktoś, kto w młodości poczuł, jak bije serce ważącego 5 gramów mysikrólika, a potem wypuści ptaka na wolność - na całe życie zostanie człowiekiem wrażliwym na dobro przyrody" - mówi.
System obrączkowania, jeśli ma działać naukowo, musi mieć oparcie instytucjonalne. Na początku 2019 r. w Meksyku powstała organizacja pozarządowa o nazwie BIRDS.MX, która będzie animowała ruch obrączkarski w Meksyku. Skorzystano z modelu, jaki funkcjonuje w USA (w Europie obrączkowanie nadzorują z reguły agendy rządowe lub publiczne placówki naukowe).
Polscy i meksykańscy ornitolodzy planują wspólną pracę badawczą. "Jest mnóstwo fascynujących zagadnień, pracujemy nad serią wspólnych publikacji" - zapowiada naukowiec z UGd.
Jak mówi, również w Meksyku obrączkowanie ma być jednym z ważnych elementów szerszego systemu monitoringu przyrody. "Podczas ostatniej wyprawy już trzeci rok pracowaliśmy w Rezerwacie Biosfery Los Tuxtlas, obejmującym najbardziej na północ wysunięty fragment lasu deszczowego w Ameryce. Wiedza o tamtych gatunkach - ich wyglądzie, biologii i rozpowszechnieniu - jest zastraszająco mała i bardzo wyrywkowa. Trzy lata to niewiele, jednak systematyczne badania w dłuższej perspektywie, np. 10-20 lat, mogą mieć ogromne znaczenie dla oceny zmian zachodzących w tym lesie pod wpływem wylesiania, globalnych zmian klimatycznych itp." - tłumaczy.
Akcja Bałtycka, prowadzona obecnie przez Stację Badania Wędrówek Ptaków UGd, jest jednym z najdłużej działających programów obrączkowania ptaków podczas migracji na świecie. Funkcjonuje od 1960 r., a w swojej historii była pod wieloma względami nowatorska; wyznaczała międzynarodowe trendy i standardy obrączkowania ptaków.
Działania prowadzone zgodnie ze schematami AB pozwalają zbierać dane - w taki sposób, że możliwe jest potem ich naukowe opracowanie i wykorzystanie w badaniach zmian stanu populacji poszczególnych gatunków ptaków, ale także zmian morfologii całych populacji czy zmian zachowań migracyjnych różnych gatunków. "Staramy się to później powiązać z różnymi czynnikami globalnymi jak wylesienia czy zmiany klimatu. W tym roku zakończyliśmy trzyletni program badawczy skoncentrowany na wykorzystaniu ptaków, jako wskaźników stanu środowiska w skali kontynentów. Ten grant był realizowany we współpracy z ornitologami z RPA".
Badania stacji terenowych AB prowadzone są co roku, wiosną i jesienią. Efektem działania AB jest ok. 2 mln schwytanych ptaków. Akcja Bałtycka posiada najbogatszą na świecie bazę danych biometrycznych dotyczącą wybranej grupy kręgowców. Na podstawie danych zebranych w ramach Akcji Bałtyckiej przygotowano wiele publikacji, raportów i prac naukowych.
Akcja Bałtycka i w ogóle obrączkowanie ptaków to "stary, eksportowy produkt Polski" - podsumowuje dr Nowakowski. „Meksyk to nie jest pierwszy kraj, w którym Polacy szkolą ornitologów. "Do tej pory największym sukcesem była Turcja, gdzie, podobnie jak w Meksyku, nie było żadnego systemu obrączkowania ptaków. Wyszkoliliśmy tamtejszych ornitologów, którzy z czasem przejęli samodzielnie całą pracę i w tej chwili współpracujemy z nimi na zasadach partnerskich. Zapowiada się, że w Meksyku będzie podobnie".
Nauka w Polsce - Anna Ślązak
zan/ ekr/
Galeria (24 zdjęć)
-
1/24Dr Jarosław K. Nowakowski (Stacja Badania Wędrówek Ptaków, Uniwersytet Gdański) z kolibrem w ręku, pierwsza wyprawa do Meksyku; Terenowa Stacja Obrączkowania Ptaków Los Tuxtlas, styczeń 2017. Zdjęcie: Marzenna Nowakowska -
2/24Podstawowy kurs obrączkowania ptaków, pierwsza wyprawa do Meksyku, pierwszy z prawej dr Jarosław K. Nowakowski (Stacja Badania Wędrówek Ptaków, Uniwersytet Gdański); Terenowa Stacja Obrączkowania Ptaków Los Tuxtlas, styczeń 2017. Zdjęcie: Marzenna Nowakowska. -
3/24Podstawowy kurs obrączkowania ptaków, pierwsza wyprawa do Meksyku, stoi drugi z lewej dr Mariusz K. Janczur Feret (Autonomous University of the State of Mexico, Toluca); Terenowa Stacja Obrączkowania Ptaków Los Tuxtlas, styczeń 2017. Zdjęcie: Marzenna Nowakowska. -
4/24Podstawowy kurs obrączkowania ptaków, drugi od lewej siedzi przodem dr Jarosław K. Nowakowski (Stacja Badania Wędrówek Ptaków, Uniwersytet Gdański), czwarty od lewej siedzi tyłem dr Mariusz K. Janczur Feret (Autonomous University of the State of Mexico, Toluca), piąty od lewej stoi Bernardo Lugo García obecnie prezes Asociación Civil BIRDS.MX, organizacji pozarządowej organizującej systemowe obrączkowanie ptaków w Meksyku; Terenowa Stacja Obrączkowania Ptaków Los Tuxtlas, styczeń 2017. Fot. M. Nowakowska -
5/24Las deszczowy, po prawej sieć ornitologiczna, Terenowa Stacja Obrączkowania Ptaków Los Tuxtlas, luty 2018. Zdjęcie: Jarosław K. Nowakowski -
6/24Najbardziej na północ wysunięty fragment lasu deszczowego w Ameryce; Rezerwat Biosfery Los Tuxtlas, styczeń 2018. Zdjęcie: Jarosław K. Nowakowski -
7/24Drozd białogardły (Turdus assimilis) wraz z innymi osiadłymi i wędrownymi drozdami Starego i Nowego Świata tworzy naturalny model do badania ewolucji i morfologii ptaków; Rezerwat Biosfery Los Tuxtlas, styczeń 2018. Zdjęcie: Jarosław K. Nowakowski -
8/24Samica gorzyka czerwonogłowego (Ceratopipra mentalis) z polską obrączką; Rezerwat Biosfery Los Tuxtlas, luty 2018. Zdjęcie: Jarosław K. Nowakowski -
9/24Samiec gorzyka czerwonogłowego (Ceratopipra mentalis); Rezerwat Biosfery Los Tuxtlas, luty 2018. Zdjęcie: Jarosław K. Nowakowski -
10/24Samica organki zielonkawej (Euphonia gouldi); Rezerwat Biosfery Los Tuxtlas, luty 2018. Zdjęcie: Jarosław K. Nowakowski -
11/24Piłodziób żółtopierśny (Momotus lessonii); Rezerwat Biosfery Los Tuxtlas, luty 2018. Zdjęcie: Jarosław K. Nowakowski -
12/24Łaźczyk śniady (Dendrocincla anabatina) z rodziny Tęgosterowatych (Dendrocolaptidae); tęgosterowate zachowaniem i rolą w ekosystemie przypominają nasze pełzacze (Certhia), ale nie są z nimi blisko spokrewnione; Rezerwat Biosfery Los Tuxtlas, luty 2018. Zdjęcie: Jarosław K. Nowakowski -
13/24Samiec gołębia błyskotka rdzawego (Geotrygon montana); Rezerwat Biosfery Los Tuxtlas, luty 2017. Zdjęcie: Jarosław K. Nowakowski -
14/24Sóweczka kreskowana (Glaucidium brasilianum); Rezerwat Biosfery Los Tuxtlas, styczeń 2018. Zdjęcie: Jarosław K. Nowakowski -
15/24Ważący zaledwie 2,5 g koliber pustelnik jasny (Phaethornis striigularis saturatus); Rezerwat Biosfery Los Tuxtlas, styczeń 2017. Zdjęcie: Jarosław K. Nowakowski. -
16/24Północno amerykańskie muchołówki empidonki żółtobrzuche (Empidonax flaviventris) licznie zimują w lasach tropikalnych Meksyku; Rezerwat Biosfery Los Tuxtlas, styczeń 2018. Zdjęcie: Jarosław K. Nowakowski -
17/24Samice (na zdjęciu) północno amerykańskiej lasówki żółtoczelnej (Setophaga citrina) zimują w krajobrazie rolniczym Meksyku, samce głównie w lasach tropikalnych; okolice Rezerwatu Biosfery Los Tuxtlas, styczeń 2018. Zdjęcie: Jarosław K. Nowakowski -
18/24Północno amerykańskie cytrynki czarnouzde (Geothlypis formosa) licznie zimują w lasach tropikalnych Meksyku; Rezerwat Biosfery Los Tuxtlas, styczeń 2018. Zdjęcie: Jarosław K. Nowakowski. -
19/24Stacja Terenowa Stacja Obrączkowania Ptaków Loma Alta na zboczach wulkanu Nevado de Toluca położona jest na wysokości około 3200 m n.p.m.; luty 2018. Zdjęcie: Jarosław K. Nowakowski. -
20/24300-letnie jodły w lesie otaczającym Stację Terenową Obrączkowania Ptaków Loma Alta, luty 2017. Zdjęcie: Jarosław K. Nowakowski -
21/24Samiec żarka (Pyrocephalus rubinus); Terenowa Stacja Obrączkowania Ptaków Totlali, styczeń 2019. Zdjęcie: Jarosław K. Nowakowski. -
22/24Samiec kacyka pąsowogłowego (Icterus pustulatus); Terenowa Stacja Obrączkowania Ptaków Totlali, styczeń 2019. Zdjęcie: Jarosław K. Nowakowski. -
23/24Warsztaty z rozpoznawania płci i wieku ptaków Wróblowych: Bernardo Lugo García, prezes Asociación Civil BIRDS.MX i pierwszy meksykański obrączkarz z licencją SEEN pokazuje uczestnikom warsztatów istotne szczegóły upierzenia schwytanego ptaka; Rezerwat Biosfery Los Tuxtlas, luty 2019. Zdjęcie: Jarosław K. Nowakowski. -
24/24Samiec indygówki szafirowej (Cyanocompsa parellina); Rezerwat Biosfery Los Tuxtlas, luty 2019. Zdjęcie: Jarosław K. Nowakowski
Fundacja PAP zezwala na bezpłatny przedruk artykułów z Serwisu Nauka w Polsce pod warunkiem mailowego poinformowania nas raz w miesiącu o fakcie korzystania z serwisu oraz podania źródła artykułu. W portalach i serwisach internetowych prosimy o zamieszczenie podlinkowanego adresu: Źródło: naukawpolsce.pl, a w czasopismach adnotacji: Źródło: Serwis Nauka w Polsce - naukawpolsce.pl. Powyższe zezwolenie nie dotyczy: informacji z kategorii "Świat" oraz wszelkich fotografii i materiałów wideo.
