Prace wykopaliskowe na terenie Marei prowadzone są od 2000 roku przez Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej im. Prof. K. Michałowskiego Uniwersytetu Warszawskiego i Muzeum Archeologiczne w Krakowie. Przez wiele lat, aż do śmierci w 2010 roku, badaniami kierowała prof. Hanna Szymańska. Obecnie pracami kieruje dr Krzysztof A. Babraj.

Marea funkcjonowała w okresie rzymskim i bizantyńskim, jednak badacze nie ustalili dotąd, kiedy została ufundowana. Miejscowość słynęła m.in. z produkcji znakomitego wina rozprowadzanego w obrębie basenu Morza Śródziemnego. Do portu trafiały też, dzięki połączeniu kanałami z Nilem i Morzem Śródziemnym, towary z Górnego Egiptu. Jak przekonuje dr Babraj, o znaczeniu Marei jako kluczowym porcie świadczą cztery długie mola, z których najdłuższe, mierzące ponad 120 m, zbudowano z solidnych ciosów kamiennych łączonych wodoodporną zaprawą.

Począwszy od 2003 roku misja prowadzi prace w bazylice bizantyjskiej, drugiej co do wielkości w Egipcie. Zabytki, które odkryto w jej wnętrzu pochodzą z okresów od końca V do początku VIII wieku. Są to czasy największego rozkwitu miasta. Ciekawostkę stanowi fakt, że apsyda z dwoma kryptami i część prezbiterium są wybudowane na wielkim piecu ceramicznym, jednym z największych w Egipcie, datowanym na II–III wiek n.e. Dwa wieki później jego palenisko budowniczowie wykorzystali jako bazę pod apsydę.

Za apsydą bazyliki w północno wschodniej części terenu archeolodzy odkryli kompleks budynków, które pełniły najprawdopodobniej funkcję magazynów, sklepów, warsztatów i pomieszczeń mieszkalnych. W południowej części tych zabudowań naukowcy odkryli ok. 185 ostraków, czyli fragmentów naczyń ceramicznych i odłamków kamiennych, służących jako materiał piśmienniczy. Jak informuje dr Babraj, jest to największe skupisko ostraków odkryte do tej pory w Egipcie. Znalezione zapisy dotyczą prac związanych z wznoszeniem bazyliki. Wymieniono w nich funkcje robotników, ich pomocników i wynagrodzenie, jakie otrzymywali. Ich analizą i opracowaniem zajmuje się prof. Tomasz Derda.

Szerokim echem odbiło się również odkrycie skarbu w północno-zachodnim narożniku bazyliki. Składało się nań kilkaset monet wykonanych z brązu. Starożytni złożyli depozyt w zakamuflowanej piwniczce składającej się z dwóch izb, częściowo wykutych w litej skale. Oprócz monet archeolodzy odkryli w ich wnętrzu ponad sto niewielkich naczyń na wodę i lampek oliwnych.

Wystawa „Polish excavations at Marea in Egypt 2000-2014” składa się z kilkudziesięciu plansz, które przedstawiają przebieg prac i zabytki odkryte w trakcie piętnastu lat badań w Marei. Jej organizację wsparła Ambasada RP w Kairze. Ekspozycja prezentowana będzie w Muzeum Narodowym w Aleksandrii, które mieści się przy ulicy El Horryea 110.

PAP - Nauka w Polsce

szz/ agt/