Obecnie sytuacja finansowa Instytutu Zachodniego - Instytutu Naukowo-Badawczego im. Z. Wojciechowskiego (IZ) w Poznaniu jest niepewna - władze jednostki alarmowały, że przy obecnym systemie finansowania IZ grozi likwidacja.

Jak przypomniał na konferencji Tadeusz Dziuba (PiS), jeszcze pod koniec poprzedniej kadencji Sejmu posłowie PiS przygotowali projekt ustawy, który miał się przyczynić do rozwiązania problemów poznańskiej placówki. Jednak prace nad projektem zakończyły się w sejmowej podkomisji stałej ds. nauki i szkolnictwa wyższego. Wtedy podjęto też dodatkowe działania, które miały pomóc rozwiązać problemy placówki. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego rozważało wówczas jeszcze włączenie IZ do Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu.

"Wnosimy go (projekt - przyp. PAP) od razu na początku nowej kadencji Sejmu z nadzieją, że jeszcze w grudniu będzie on uchwalony" - dodał Dziuba.

"Ze strony MNiSW jest poparcie dla tej inicjatywy" - zapewnił obecny na konferencji wiceminister nauki i szkolnictwa wyższego Aleksander Bobko. Zwrócił uwagę, że IZ, który ma duży historyczny dorobek, podlegając resortowi nauki nie miał w ostatnich latach możliwości, "żeby rozwinąć skrzydła". "Wiążemy z tym projektem nadzieje, że dorobek instytutu będzie mógł być w sposób właściwy wykorzystany" - powiedział.

Nowy projekt ustawy zakłada, że w miejsce działającego dotąd Instytutu Zachodniego - Instytutu Naukowo-Badawczego im. Z. Wojciechowskiego zostanie powołany Instytut Zachodni im. Z. Wojciechowskiego. Placówka ta nie podlegałby już ustawie o instytutach badawczych ani resortowi nauki. Działanie IZ regulowane byłoby nową, osobną ustawą. IZ podlegałby bezpośrednio premierowi.

Jak tłumaczył na konferencji poseł Szymon Szynkowski vel Sęk (PiS), po zmianach Instytut miałby się stać jednostką strategiczną wzmacniającą wiedzę na temat sytuacji Polaków w Niemczech. Dodał, że IZ zajmie się też tematyką dotyczącą bezpieczeństwa Polski w kontekście europejskim oraz polityki imigracyjnej Niemiec, która dzisiaj - jak zaznaczył - przeżywa kryzys.

Obecny system finansowania - jak zaznaczono w uzasadnieniu ustawy - utrudnia, a w dłuższym okresie również uniemożliwia podtrzymanie i skuteczny rozwój funkcji eksperckiej i analitycznej Instytutu Zachodniego. "Tymczasem wykonywanie tych funkcji jest niezbędne – także dla polskiej racji stanu – wobec dynamicznych przemian otoczenia międzynarodowego Polski, w szczególności przemian otoczenia zachodniego, które są prowadzone przez naszych sąsiadów w sposób przemyślany" - napisano w uzasadnieniu.

Projekt ustawy o IZ wzorowany jest na ustawie z 2011 r. o Ośrodku Studiów Wschodnich im. Marka Karpia. Jak napisano w uzasadnieniu projektu, OSW wykonuje zadania i pełni funkcje bliźniacze do tych, jakie przypisane są IZ, z tym, że główny geograficzny kierunek zainteresowania pierwszej placówki jest wschodni, a drugiej - zachodni.

Zgodnie z proponowanymi przepisami, IZ miałby gromadzić, opracowywać i udostępniać władzom informacje o procesach i wydarzeniach dotyczących: m.in. stosunków polsko-niemieckich, przemian w Niemczech, roli Europy w stosunkach międzynarodowych, kształtowania pamięci zbiorowej i polityki historycznej. IZ miałby również przygotowywać analizy i ekspertyzy i prowadzić badania naukowe w tych zakresach.

W projekcie zapisano, że ustawa miałaby wejść w życie 1 stycznia 2016 r.

Projekt ustawy tylko nieznacznie zmienił się w porównaniu z projektem z poprzedniej kadencji Sejmu. Poprzedni projekt zakładał, że Instytut Zachodni stanie się Polskim Instytutem Zachodnim. Teraz zarzucono pomysł, by dodawać przymiotnik "Polski". W projekcie przeformułowano także m.in. pewne zapisy dotyczące zadań jednostki.

Obecnie IZ realizuje interdyscyplinarne badania poświęcone stosunkom międzynarodowym w Europie, ze szczególnym uwzględnieniem Niemiec oraz szeroko rozumianych relacji polsko-niemieckich. Powstanie IZ wiązało się ściśle z doświadczeniami okresu II wojny światowej oraz niemieckiej okupacji w Polsce.

PAP - Nauka w Polsce

lt/ zan/ agt/ mhr/