Kolejna już edycja majowej Szkoły Promocji Nauki na UJ nosiła tytuł: „Zabronione – dozwolone, czyli prawo autorskie dla naukowców". Podczas tego wydarzenia ekspert z tej dziedziny - dr Krzysztof Felchner z Katedry Prawa Własności Intelektualnej UJ odpowiadał drogą internetową na pytania pracowników akademickich, dotyczące ochrony prawnej dzieł naukowych, ich współautorstwa oraz pokrewnych zagadnień.

Najrozmaitszymi pytaniami i wątpliwościami mogli się dzielić naukowcy, doktoranci i studenci. Odpowiedzi eksperta obejmują kilka ważnych praktycznych kwestii, takich jak korzystanie z materiałów prasowych do celów naukowych czy popularyzacji osiągnięć, autoplagiat, wykorzystanie map (np. Google Maps) w publikacjach, zasady przekazywania własnych artykułów do repozytoriów, prawa do publikowania ilustracji na różnych licencjach.

Naukowcy często zastanawiają się, czy mogą – i w jakim zakresie - bez zgody autora (autorów) wykorzystać w swoich publikacjach lub prezentacjach proste grafiki pobrane z sieci, np. schematy anatomiczne czy wykresy. Dr Felchner przypomina, że nawet nieskomplikowane schematy graficzne są chronione prawem autorskim. Jednak art. 29 ustawy o prawie autorskim dopuszcza użycie takich elementów na prawach cytatu, zwłaszcza w takich celach jak: wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna lub naukowa, nauczanie. W szczególności chodzi o przypadek, gdy ilustracja stosowana przez naukowca ma wyjaśniać opisywane przez niego zjawisko.

Czy np. profesor medycyny może swobodnie wpleść do swojej prezentacji konferencyjnej pobrane z internetu schematy budowy narządów czy układów?

„Dopuszczalność cytatu wymaga jednak indywidualnej oceny poszczególnych sytuacji, w szczególności między ilustracją a treścią prezentacji powinien zachodzić możliwie ścisły, bezpośredni związek – w tym przypadku polegający na >>wyjaśnianiu<<. Można twierdzić, że, przykładowo, ilustracje dotyczące ogólnie budowy serca nie pozostają w takim ścisłym związku z opisem konkretnego przypadku choroby kardiologicznej, jeśli ilustracja nie oddaje specyfiki tej właśnie choroby. Kwestia jest jednak ocenna” – podkreśla ekspert. Dodaje, że w każdym wypadku użycia nawet prostej ilustracji zawsze należy ją oznaczyć przez przywołanie jej autora i źródła lub też wskazać, że nie są one znane.

Inna wątpliwość dotyczy kwestii autoplagiatu w pracach naukowych, czyli powielania przez autora fragmentów własnych artykułów czy książek bez wskazania ich źródła. Ekspert przyznaje, że kwestia nie jest dziś sprecyzowana w ustawie o prawie autorskim. Czy zatem oznacza to, że takim praktykom nie można nic zarzucić?

„Tak zwany autoplagiat jest w dzisiejszym stanie prawnym raczej zagadnieniem z zakresu ocen etycznych – w szczególności zasad tzw. uczciwości naukowej, nie zaś z zakresu prawa autorskiego” – podkreśla Felchner. Dodaje jednak, że autoplagiat może skutkować na uczelni negatywną oceną dorobku naukowego, jeśli naukowiec stara się o awans. Ponadto – zaznacza – jeśli autor przeniósł (sprzedał) autorskie prawa majątkowe do swojego wcześniejszego dzieła wydawnictwu, ponowne wykorzystywanie dzieła może stanowić złamanie prawa. „Żadne przepisy nie precyzują jednak wprost, to jest w kategoriach ilościowych lub jakościowych, kiedy ewentualnie dochodzi do autoplagiatu – jest to kwestia oceny danego przypadku” – podkreśla specjalista.

Odpowiedzi na inne pytania, postawione w trakcie Szkoły Promocji, można przeczytać na stronie: http://www.nauka.uj.edu.pl/zabronione-dozwolone

Szkoła Promocji Nauki jest organizowana na UJ od 2010 roku, obecnie przygotowuje ją Dział Promocji i Informacji UJ. Jest to cykl warsztatów dla naukowców, którzy chcą popularyzować wiedzę i osiągnięcia naukowe. Tym razem po raz pierwszy zajęcia odbywały się w internecie.

PAP - Nauka w Polsce

szl/ mrt/