Zachodnioafrykańska roślina Pentadiplandra brazzeana to jedyny przedstawiciel rodzaju Pentadiplandra, jedynego w rodzinie Pentadiplandraceae z rzędu kapustowców. Została opisana w roku 1985 przez francuskich naukowców Marcela i Anette Hladik.

Słodkie owoce Pentadiplandra brazzeana zawdzięczają atrakcyjny smak nie cukrom, ale kilkaset razy słodszym od sacharozy białkom – pentadynie oraz brazzeinie. Mieszkańcy Gabonu i Kamerunu stosują je od dawna jako środek słodzący i nazywają roślinę Oubli (zapomnienie), ponieważ małe dzieci, które zakosztowały słodkich owoców, łatwo dają się odstawić od piersi.

Mimo smaku sugerującego dużą zawartość cukru, owoce mają niewielką wartość energetyczną. Zdaniem naukowców chodzi o „oszustwo” ze strony rośliny, w przypadku której wytworzenie niewielkiej ilości słodkiego białka wymaga znacznie mniej energii niż setki razy większej ilości cukru.

Nie tylko ludzie, ale i niemal 50 innych ssaków naczelnych daje się nabrać na słodkie obietnice rośliny, rozsiewając jej nasiona. Pojawiły się nawet propozycje stosowania brazzeiny jako słodzika. Jak jednak wykazała antropolog Brenda Bradley z George Washington University, goryle nie ulegają złudzeniom. Prawdopodobnie na drodze ewolucji straciły zdolność do odczuwania jej słodkiego smaku. Wystarczy, że raz spróbują niskokalorycznych owoców, by uznać, że nie warto poświęcać im czasu i wysiłku.

Zespół Bradley przeanalizował sekwencje genu TAS1R3, który koduje receptor dla smaku słodkiego u 51 gatunków ssaków naczelnych, w tym także człowieka. Tylko u goryla pojawiły się dwie mutacje, które wydają się uniemożliwiać wykrycie słodyczy brazzeiny. Byłby to pierwszy odkryty przypadek „kontradaptacji”, udaremniającej biochemiczny trik rośliny. Być może ta ostatnia w toku ewolucji zmieni budowę słodkiego białka, nie ma jednak pewności, czy i kiedy to nastąpi. (PAP)

pmw/ mrt/