„Francuska nauka została ponownie doceniona Nagrodą Nobla” – powiedział premier Francji Manuel Valls. Prof. Jean-Pierre Sauvage otrzymał ją wspólnie ze Szkotem Fraserem Stoddartem oraz Holendrem Bernardem Feringą.

72-letni francuski chemik powiedział w wywiadzie dla telewizji francuskiej, że otrzymał już wiele nagród, lecz Nagroda Nobla jest czymś wyjątkowym i tak bardzo prestiżowym, że większość naukowców nie ma nawet odwagi o niej marzyć.

Od początku swej kariery naukowej specjalizował się w chemii supramolekularnej, jednej z najszybciej rozwijających się dziedzin nauki. Dotyczy ona samoorganizacji cząsteczek i tworzenia układów zablokowanych mechanicznie, maszyn molekularnych oraz biomimetyków naśladujących elementy budowy żywych organizmów.

Sauvage urodził się w Paryżu 21 października 1944 r. Doktoryzował się w Strasburgu, wspólnie ze swoim opiekunem Jean-Marie Lehnem, również laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie chemii (w 1987 r.), przeprowadził pierwsza syntezę kryptandów, związków chemicznych o budowie sferycznej. Po zrobieniu doktoratu przebywał na Uniwersytecie Oksfordzkim, a potem wrócił do Strasburga, gdzie do dziś prowadzi badania.

W 1990 r. został członkiem korespondencyjnym, a siedem lat później pełnym członkiem Francuskiej Akademii Nauk. Obecnie jest emerytowanym profesorem Instytutu Nauki i Inżynierii Supramolekularnej w Strasburgu.

Jean-Pierre Sauvage jest jednym z pionierów badań nad przełącznikami molekularnymi typu gość-gospodarz. Ich działanie polega na przechodzeniu cząsteczki pomiędzy dwoma lub więcej termodynamicznie trwałymi stanami pod wpływem bodźca zewnętrznego.

Pierwszy tego typu przełącznik opisali już w 1978 r. inni francuscy badacze Jean-Pierre Desvergne i Henri Bouas-Laurent. Sauvage wraz Fraserem Stoddartem byli jednymi z pionierów badań nad przełącznikami molekularnymi.

Stoddart z Northwestern University w USA opracował tzw. układy splecione, czyli takie, które przełączane są pomiędzy dwoma stanami pod wpływem przyłożenia określonego potencjału lub promieniowania światła widzialnego.

Sauvage zapoczątkował syntezę jedno- i wielocentrowych kompleksów miedzi zmieniających strukturę pod wpływem zmiany stopnia utlenienia jonu centralnego. Wykazał on możliwość wykorzystania związków zawierających metal przejściowy do sterowania geometrią stosunkowo złożonych układów molekularnych.

Naukowcy nie ograniczają się już do badania pojedynczych cząsteczek, lecz na współdziałaniu całych układów cząsteczek i wykonywanie przez nie zaplanowanych przez człowieka funkcji. Dzięki temu opracowywane są samopowielające się inteligentne materiały molekularne, pamięci, maszyny czy silniki molekularne.

Materiałoznawca Mark Miodownik z University College London po przyznaniu tegorocznego Nobla z chemii powiedział, że badania zmierzają teraz do uzyskania samonaprawiających się systemów. Podał przykład mostów przyszłości, które powstaną z materiałów zdolnych usuwać pęknięcia powstałe już na etapie mikrouszkodzeń. „Potencjał tych badań jest ogromny” – podkreślił. (PAP)

zbw/ mrt/