Raport dokumentujący dokonania instytutów Polskiej Akademii Nauk pt. "Analiza aktywności publikacyjnej i grantowej PAN" udostępnił w czwartek w internecie prezes PAN prof. Jerzy Duszyński. Autorami publikacji są badaczka z UJ - dr Katarzyna Stec oraz prezes PAN.

Wcześniej dokument ten został rozesłany do członkiń i członków PAN oraz do dyrektorów instytutów PAN (ok. 400 osób).

"To obraz współczesnego stanu instytutów PAN" - podkreślił prof. Duszyński w mediach społecznościowych.

Analiza dotyczy sytuacji instytutów PAN z końca 2018 roku. Została oparta o dane z bazy bibliometrycznej SCOPUS i z agencji grantowych - krajowych i europejskich (NCN, NCBiR, FNP i programu europejskiego H2020).

Autorzy raportu ocenili, że "łącznie instytuty PAN są krajową naukową potęgą", a na podstawie analizy danych "można dojść do wniosku, że wszystko w instytutach PAN ma się dobrze".

"Bardziej pogłębione spojrzenie na instytuty PAN pozwala dostrzec, że wiele instytutów PAN (30 proc.) nie zdobyło do końca 2018 roku żadnego grantu z rozpoczętego w roku 2014 programu ramowego Unii Europejskiej - H2020" - czytamy w raporcie.

Ze statystyk uczestnictwa poszczególnych krajów w unijnym programie Horyzont 2020 wynika, że Polska jest na ostatnim miejscu w UE i odzyskuje jedynie co trzecią złotówkę, którą do programu dokłada, o czym prezes PAN Jerzy Duszyński przypomniał w czwartek podczas Zgromadzenia Ogólnego PAN. "To jest nie do zaakceptowania, byśmy byli na ostatniej pozycji z 28 krajów, żebyśmy odzyskiwali tylko 33 proc. naszego wkładu. To będzie monstrualny problem" - mówił.

Dodał, że następny program (Horizon Europe na lata 2021-2027 - przyp. PAP), z proponowanym budżetem 100 mld euro, "musi być naszym sukcesem - albo będzie to wielka, wielka porażka".

Autorzy raportu proponują "ambitny plan", zgodnie z którym "w grudniu 2021 roku każdy instytut PAN będzie mógł wylegitymować się co najmniej jednym projektem z programu ramowego UE i publikacjami ujętymi w międzynarodowych bazach bibliometrycznych (Scopus lub WoS)". Zasugerowali oni też, by "poważnie rozważyć restrukturyzację" instytutów PAN, które do końca 2021 r. nie spełnią tych kryteriów.

W raporcie zwrócono również uwagę na to, że 13 proc. instytutów PAN nie ma w swoim dorobku publikacji ujętych w bazie Scopus, w której uwzględniono 37 tys. czasopism naukowych, 150 tys. książek i 8 mln publikacji w materiałach konferencyjnych, z wszystkich dziedzin nauki, w tym humanistyki i nauk społecznych.

Prezes PAN Jerzy Duszyński, również podczas Zgromadzenia Ogólnego PAN zastrzegł jednak, iż nie wszystkie prace naukowe ujęte są w bazach takich, jak Scopus czy Web of Science. Nie ujmują one m.in. części monografii naukowych. "Jestem absolutnie świadomy, jak wielką rolę odgrywają monografie. Ale większość z tych monografii jest po prostu niewidoczna dla świata zewnętrznego. Naszym obowiązkiem jest to, by pozycja nauki w Polsce była w nauce światowej zacznie mocniejsza, widoczniejsza" - podkreślał.

W raporcie czytamy, że w latach 2013-2018 z objętych analizą agencji PAN otrzymała ponad 3400 grantów na łączną sumę ok. 16,5 mld zł. Jedynie 6 proc. stanowią granty pozyskane z agencji europejskich.

Ustalono też, że w przebadanym okresie najwięcej publikacji powstało w obrębie dziedziny nauk przyrodniczych (Natural Sciences) - 56,5 proc., inżynierii i technologii (Engineering and Technology) - 18,2 proc. oraz nauk medycznych (Medical Sciences) - 12,6 proc.

Niemal 30 proc. publikacji znalazło się w Top 10 najczęściej cytowanych czasopismach (Publications in top 10 Journal Percentiles). Najwyższy odsetek tych publikacji znalazł się wśród nauk ścisłych i nauk o Ziemi.

Z raportu wynika, że w latach 2013-2018 PAN (jako całość) wygenerowała ponad 38 tysięcy publikacji, dla których średnia liczba cytowań przypadających na jedną publikację wyniosła 8,3, zaś wartość znormalizowanego wskaźnika cytowań (Field Weighted Citation Impact) osiągnęła 1,21.

Instytuty PAN raczej konkurują między sobą, niż współpracują - oceniono w raporcie. "Tylko centralna rola kilku instytutów sprawia, że cała sieć instytutów nie rozpada się na kilkanaście izolowanych fragmentów" - napisano.

Autorzy analizy wyrazili nadzieję, że dzięki temu w przyszłości parametry bibliometryczne pozwolą określić, czy instytuty rozwijają się prawidłowo i zwiększają swoją doskonałość naukową. 

PAP - Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski, Ludwika Tomala

szz/ zan/