Deklarację toruńską podpisano w czasie trwania Światowego Kongresu Kopernikańskiego w Toruniu. Pretekstem do zorganizowania konferencji była 550. rocznica urodzin wybitnego astronoma Mikołaja Kopernika.

"Zwieńczeniem jego wszechstronnych zainteresowań naukowych, było przedstawienie teorii heliocentrycznej budowy Układu Słonecznego, która doprowadziła do jednego z najważniejszych przełomów w historii nauki" – czytamy w Deklaracji toruńskiej.

"Badania naukowe, których wynikiem są nierzadko zdumiewające ustalenia, mogą dokonywać się tylko w warunkach zapewnienia uczonym pełnej swobody prowadzenia takich działań, nieskrępowanej możliwości ogłaszania wyników tych badań, ale także nieograniczanych w żaden sposób możliwości poddawania ogłaszanych wyników badań rzetelnej i krytycznej debacie naukowej. Tylko w takiej atmosferze, możliwy jest prawdziwy rozwój nauki, a w ślad za tym rozwój narodów i państw" – czytamy w deklaracji.

"Jako ministrowie odpowiedzialni za warunki dla prowadzenia badań naukowych w swoich państwach, w 550. rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika, deklarujemy, iż będziemy podejmować wszelkie działania, aby zapewnić wolność prowadzenia badań naukowych oraz swobodę krytyki i debaty naukowej" – napisano.

Jak powiedział dziennikarzom pełnomocnik do spraw organizacji Akademii Kopernikańskiej prof. Grzegorz Górski, deklaracja była inicjatywą szefa MEiN Przemysława Czarnka. Miał być to istotny element "wychodzący" ze Światowego Kongresu Kopernikańskiego. Ocenił, że we współczesnym świecie zaczyna brakować wolności debaty i krytyki naukowej.

Deklarację podpisali: minister edukacji i nauki Przemysław Czarnek, charge d'affairs ambasady Wielkiej Brytanii w Polsce James Hughes, sekretarz stanu ministerstwa edukacji, nauki, badań i sportu Słowacji Michal Fedák, konsul Republiki Malty Agnieszka Gloria Kamińska, minister edukacji i nauki Gruzji Mikheil Chkhenkeli, sekretarz stanu w ministerstwie edukacji, młodzieży i sportu Republiki Czeskiej Ondrej Andrys, zastępca ministra szkolnictwa wyższego i badań Iraku Hayder Abed Dhahad Al-Rubaye, ambasador Republiki Rwandy w Polsce Anastase Shyaka oraz wiceminister edukacji i nauki Ukrainy Oleksii Shkuratov.

W czasie uroczystości sygnowania deklaracji głos zabrał minister edukacji i nauki Przemysław Czarnek.

"Mamy absolutnie świadomość, że nie byłaby możliwa teoria heliocentryczna, nie byłaby możliwa rewolucja w nauce, której dokonał Mikołaj Kopernik, gdyby nie fakt, że żył i tworzył w wolnym kraju. Tutaj, w Polsce, miał warunki do tego, żeby odkrywać rzeczywistość i pokazywać ją całemu światu" – powiedział Czarnek.

"I tak samo jest dzisiaj. Nic się nie zmieniło. Polska przez wszystkie te wieki była i pozostaje krajem wolności, również w tym obszarze naukowym" – zapewnił szef MEiN.

Czarnek dodał, że nie ma możliwości rozwoju naukowego bez wolności. "Dlatego ta deklaracja toruńska jest tak niezwykle ważna, podpisana w obecności naszych wybitnych naukowców, laureatów Nagrody Nobla (...) Nie ma możliwości odkrywania prawdy bez wolności. I o tę wolność, tu w Polsce, tak jak dbali nasi przodkowie przez kolejne wieki, dbać będziemy w dalszym ciągu" – podkreślił.

Czarnek powiedział po konferencji dziennikarzom, że nie może być tak, że rektorzy na uczelniach będą sprzyjać "kongresom i konferencjom o tematyce lewicowej i liberalnej, a nie będą chcieli w swoich uczelniach konferencji i debat konserwatywnych czy prawicowych".

"Dla wszystkich jest uniwersytet: i tych z lewicy, i tych z prawicy, i tych liberalnych i tych konserwatywnych, bo na tym polega wolność akademicka i o nią będziemy dbać" – powiedział.

Zdaniem ministra tzw. pakiet wolności akademickiej przyjęty przez Sejm w 2021 r. "jest tego dowodem." Zgodnie z nowelizacją, której projekt przygotowało Ministerstwo Edukacji i Nauki, wyrażanie przez nauczycieli akademickich przekonań religijnych, światopoglądowych lub filozoficznych nie będzie stanowiło przewinienia dyscyplinarnego. Regulacja ta nie wyłączy możliwości pociągnięcia nauczyciela akademickiego do odpowiedzialności cywilnej lub karnej, jeżeli będą spełnione przesłanki do jej zastosowania

W piątek przedstawiciele Uniwersytetu Mikołaja Kopernika i pracowników gospodarczy oraz aktywiści pikietowali przed aulą UMK, gdzie odbyła się inauguracja Światowego Kongresu Kopernikańskiego. Domagali się podwyżek. Pytany przez dziennikarzy o to wydarzenie minister powiedział: "Gdzie? Ja nie widziałem żadnych protestów. Kilka osób, które protestowało w dniu urodzin Mikołaja Kopernika przed UMK to wstyd. Ludzie z całego świata przyjeżdżają. Zawsze można protestować, tylko w odpowiednich warunkach i okolicznościach. Na pewno nie w urodziny Mikołaja Kopernika. Ja nie widziałem tych osób. Naprawdę, nic znaczącego" – ocenił Czarnek.(PAP)

Autor: Szymon Zdziebłowski

szz/ joz/