Polonistyka, jako dyscyplina badawcza oraz dydaktyka akademicka, ma szczególną i niezastępowalną misję powszechnej edukacji społecznej; buduje ona świadomość uniwersum symbolicznego, na którym oparta jest polska wspólnota polityczna – powiedział prof. Ryszard Koziołek w rozmowie z PAP.
Prof. dr hab. Ryszard Koziołek jest literaturoznawcą, historykiem literatury, eseistą i rektorem Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
Nauka w Polsce: Jesienią ubiegłego roku, na mocy rozporządzenia ministra edukacji i nauki, ustanowiono nową dyscyplinę naukową w dziedzinie nauk humanistycznych – polonistykę. Skąd taka potrzeba?
Prof. Ryszard Koziołek: Ta idea krążyła w środowisku humanistów od dłuższego czasu - w zasadzie od czasu, gdy znaczna cześć humanistyki została podzielona na dwie bardzo duże dyscypliny: literaturoznawstwo i językoznawstwo. Już wówczas pojawiały się głosy postulujące wyodrębnienie dyscypliny zajmującej się badaniem języka polskiego i literatury lub szerzej – kultury polskiej.
W ostatnich latach konkretny postulat został sformułowany podczas Zjazdu Polonistów w marcu 2022 r. Następnie wątek ten podjęliśmy w ramach posiedzenia Konferencji Rektorów Uniwersytetów Polskich, gdy opiniowaliśmy projekt rozporządzenia w sprawie nowego podziału dyscyplin. Obecna tam trójka rektorów-polonistów (rektor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu prof. Bogumiła Kaniewska, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Jacek Popiel oraz prof. R. Koziołek) zgłosiła postulat powołania polonistyki, za którym zagłosowali niemal jednogłośnie wszyscy zgromadzeni na posiedzeniu rektorzy (przy jednym głosie wstrzymującym). Minister edukacji i nauki przychylił się do naszej propozycji.
NwP: Pana zdanie jest zbieżne z treścią tego postulatu. Dlaczego jest Pan przekonany, że potrzebne było powołanie tej dyscypliny?
R.K.: Badania kultury polskiej i języka polskiego są fundamentalnie ważne dla wspólnoty, którą tworzymy jako obywatele państwa polskiego. Tworzą wiedzę o tradycji kultury, dostarczają form samorozumienia się Polaków, wpływają na treści i sposób nauczania języka polskiego w szkole. To daleko szersze zadania badań naukowych, niż tych, które wypływają z aktywności naukowej literaturoznawcy czy językoznawcy.
NwP: Polonistyka będzie się zajmować badaniem polszczyzny – czyli czym dokładnie?
R.K.: Badania nad polszczyzną rozumiem pospołu jako badania nad językami i odmianami polszczyzny oraz nad dziełami, zjawiskami i procesami kultury, które się w polszczyźnie manifestują, a więc obok literatury, także teatru, muzyki, historii czy sztuk plastycznych.
NwP: Rozmawiamy w przededniu konferencji programowej „Ku Nowej Polonistyce”, która odbędzie się na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach w dniach 17-18 kwietnia br. Jakie są główne założenia tego spotkania?
R.K.: Niebawem naukowcy będą mogli przypisywać się do nowych dyscyplin (polonistyka nie jest jedyną nową dyscypliną – red.), dlatego zależało nam, aby te decyzje były poprzedzone refleksją zainteresowanej polonistyką części środowiska humanistycznego nad tym, czym powinna być i jak organizować nową dyscyplinę w uczelniach. Celem konferencji jest dyskusja i wypracowanie rekomendacji dla środowiska akademickiej polonistyki.
NwP: Jakie są największe wyzwania formalne związane z powołaniem polonistyki jako dyscypliny naukowej?
R.K.: Wyzwań jest wiele. Jednym z tematów jest kwestia umocowania polonistyki w systemie istniejących dyscyplin i określenia jej relacji zwłaszcza z dzisiejszym literaturoznawstwem, językoznawstwem, kulturoznawstwem. Przewidywana migracja naukowców do nowej dyscypliny zmieni skład osobowy tych wymienionych. Staram się jednak patrzeć na to szerzej i dalekowzrocznie – oczywiście, nasze administracyjne podziały mają służyć sprawnemu zarządzaniu nauką, ale nie powinny przysłaniać wyższego celu, jakim w tym przypadku jest zapewnienie sprzyjających warunków dla badań nad językiem i kulturą polską.
NwP: Powiedział Pan kiedyś, że nauka jest winna społeczeństwu badania nad polszczyzną. Dlaczego?
R.K.: Tak, uważam, że to jest nasza powinność wobec społeczeństwa, ponieważ polonistyka bada, konserwuje, rewiduje i rozwija uniwersum symboliczne, na którym oparta jest polska wspólnota polityczna, a przez to przygotowuje absolwenta kolejnych etapów edukacji do myślenia i mówienia w języku polskim, czyli do aktywnego uczestnictwa w życiu publicznym.
Więcej o Konferencji programowej „Ku Nowej Polonistyce” można przeczytaj tutaj.
Nauka w Polsce, Agnieszka Kliks-Pudlik
akp/ zan/
Fundacja PAP zezwala na bezpłatny przedruk artykułów z Serwisu Nauka w Polsce pod warunkiem mailowego poinformowania nas raz w miesiącu o fakcie korzystania z serwisu oraz podania źródła artykułu. W portalach i serwisach internetowych prosimy o zamieszczenie podlinkowanego adresu: Źródło: naukawpolsce.pl, a w czasopismach adnotacji: Źródło: Serwis Nauka w Polsce - naukawpolsce.pl. Powyższe zezwolenie nie dotyczy: informacji z kategorii "Świat" oraz wszelkich fotografii i materiałów wideo.
