Naukowcy: inwazje biologiczne są tak kosztowne, jak katastrofy naturalne

Zgodnie z definicją gatunki obce to rośliny lub zwierzęta przemieszczone przez człowieka (celowo lub przez przypadek) z ich środowiska naturalnego i przeniesione do nowego środowiska przyrodniczego. Większość tego typu gatunków ginie w nowych warunkach, niektóre jednak osiedlają się i rozmnażają do tego stopnia, że zaczynają stwarzać zagrożenie dla lokalnie występującej fauny i flory, a także - ekosystemów.

Niektóre gatunki obce oddziałują też na gospodarkę, uszkadzając infrastrukturę, uprawy, plantacje leśne, zmniejszając populacje ryb, wpływając na zdrowie ludzi i turystykę. Łączny koszt takich zmian bywa bardzo wysoki - zauważają na łamach "Perspectives in Ecology and Conservation" (DOI 10.1016/j.pecon.2023.03.002) naukowcy z Francji, Wielkiej Brytanii, Austrii, Niemiec i Kanady.

W ramach nowego badania oszacowali oni skalę tych szkód i związanych z tym kosztów.

Globalny wpływ inwazji biologicznych na gospodarkę odpowiada kosztowi katastrof naturalnych - konstatują autorzy publikacji.

Straty finansowe, związane z pojawianiem się obcych gatunków inwazyjnych na świecie w latach 1980-2019, szacują oni na 1208 miliardów dolarów. Dla porównania podają globalną skalę finansowych strat związanych z silnymi huraganami - niemal 1914 mld dol., trzęsieniami ziemi - 1139 mld dol. i powodziami - 1120 mld dol.

Naukowcy stwierdzili też, że w rozpatrywanym okresie koszty inwazji biologicznych rosły bardziej gwałtownie, niż straty związane z katastrofami naturalnymi w tym samym okresie.

Przedstawionych w artykule oszacowań dokonano na podstawie danych z bazy InvaCost, która zawiera obecnie ponad 13,5 tys. pozycji, oznaczających rozmaite koszty związane z inwazjami gatunków na świecie. Koszty katastrof naturalnych w skali globalnej zestawiono z wykorzystaniem bazy International Disaster Database i danych z amerykańskiej agencji NOAA (US National Oceanic and Atmospheric Administration).

Obce gatunki inwazyjne wywierają na otoczenie wpływ skumulowany i długotrwały - podkreślają autorzy publikacji. Na przykład racicznica zmienna, czyli jeden z gatunków małży słodkowodnych, osadza się na instalacjach tak różnych, jak kadłuby statków i rurociągi elektrowni jądrowych, generując straty w rozmaitych gałęziach gospodarki. Rozpowszechnienie tego gatunku jest problemem m.in. w Ameryce Północnej.

Inwestycje w działania, które mają zapobiegać inwazjom biologicznym - i które pozwalają je zwalczać - były dotychczas kilkadziesiąt razy niższe, niż wynoszą straty finansowe, wywołane przez te gatunki. Autorzy publikacji sugerują, by decydenci wdrożyli plany działania i zawierali międzynarodowe umowy dotyczące ograniczenia ekspansji gatunków inwazyjnych - podobne do tych, jakie stosuje się odnośnie do katastrof naturalnych.

Przyrodnicy od lat alarmują, że inwazyjne gatunki obce (Invasive Alien Species - IAS) są obecnie za jedno z największych zagrożeń dla światowej przyrody. Według Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie, który zajmuje się monitoringiem tych gatunków w naszym kraju, "tak duża skala tego problemu wynika między innymi z faktu, że jest to jeden z najmniej przewidywalnych i najbardziej dynamicznych procesów przyrodniczych będących skutkiem rozwoju cywilizacji. Jednocześnie inwazje biologiczne pozostają jednym z najmniej zbadanych i najsłabiej rozpoznawanych zagrożeń dla różnorodności biologicznej".

Na stronie IOP PAN czytamy, że według różnych szacunków straty wynikające z występowania inwazyjnych gatunków obcych sięgają 5 do 10 proc. globalnego produktu brutto. W samej Europie, gdzie liczba gatunków obcych przekracza 11 tys., koszty obecności obcych gatunków szacowane są na co najmniej 18 mld euro rocznie. Są one wynikiem niszczenia upraw i plonów, wywoływania epidemii chorób wśród ludzi i zwierząt hodowlanych, obrastania różnego rodzaju zanurzonych konstrukcji (np. ujęć wodnych), czy blokowania kanałów żeglugowych. Koszty inwazji biologicznych w Polsce nie zostały dotychczas oszacowane. Dotychczas na obszarze naszego kraju stwierdzono ponad 1200 obcych gatunków, jednak występowanie części z nich ma charakter jedynie incydentalny. (PAP)

zan/ agt/