Prof. Marek Abramowicz laureatem Medalu Bohdana Paczyńskiego

Najwyższym odznaczeniem, przyznawanym przez Polskie Towarzystwo Astronomiczne, jest medal Bohdana Paczyńskiego. Patronem nagrody jest jeden z najwybitniejszych polskich astronomów.

Laureatem tego prestiżowego wyróżnienia przyznawanego, za wybitny dorobek naukowy, został prof. Marek Abramowicz.

Profesor Abramowicz urodził się w 1945 roku w Chełmie. Studiował matematykę i astronomię na Uniwersytecie Wrocławskim. Tytuł magistra uzyskał w 1968 roku. Jego rozprawa doktorska dotyczyła fizyki teoretycznej, obronił ją na Uniwersytecie Warszawskim w 1974 roku.

Pracował w Centrum Astronomicznym im. Mikołaja Kopernika PAN w Warszawie (CAMK PAN), na Uniwersytecie Stanforda (USA, Kalifornia), Uniwersytecie Teksańskim w Austin (USA), Uniwersytecie Oksfordzkim (Wielka Brytania). Następnie w Skandynawskim Instytucie Fizyki Teoretycznej (Nordita) w Kopenhadze (Dania). Od 1993 roku jest zatrudniony na Uniwersytecie w Göteborgu oraz Uniwersytecie Technicznym Chalmersa (obie uczelnie znajdują się w Göteborgu w Szwecji). Jest także profesorem w CAMK PAN w Warszawie.

Naukowiec jest autorem lub współautorem ponad 200 publikacji, specjalistą od ogólnej teorii względności, astrofizyki wysokich energii, akrecji, a także czarnych dziur. Był także promotorem kilkunastu doktorantów.

Nagrodę i Medal im. Włodzimierza Zonna za popularyzację wiedzy o Wszechświecie, przyznawaną od 1983 roku, otrzymały dwie osoby i jedna instytucja.

Laureatem został dr hab. Maciej Mikołajewski, astronom przez wiele lat związany z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu. W 2011 roku został redaktorem naczelnym "Uranii – Postępów Astronomii", popularnonaukowego czasopisma o astronomii. Wcześniej miał już epizod prowadzenia tego czasopismo, jeszcze jako "Postępy Astronomii", m.in. będąc w latach 1992-1995 jego redaktorem naczelnym. Laureat jest także współtwórcą i współautorem cyklu programów telewizyjnych Astronarium (emisje ogólnopolskie od 2015 roku), a także serialu dokumentalnego "Astronomia niepodległa".

Dr hab. Mikołajewski wiele razy był jurorem na Olimpiadach Astronomicznych oraz na Ogólnopolskim Młodzieżowym Seminarium Astronomiczno-Astronautycznym w Grudziądzu (OMSA). Ma na swoim koncie bardzo wiele popularnonaukowych prelekcji, warsztatów i innych wydarzeń w całej Polsce. Do najnowszych jego inicjatyw należą cykl telewizyjny dla dzieci "Mała Urania" i przygotowywany obecnie spektakl teatralny dla dzieci "Urania – kosmiczna podróżniczka".

Laureatem tej nagrody został także dr Krzysztof Czart, astronom będący absolwentem Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Jest on organizatorem różnych ogólnopolskich projektów popularyzujących astronomię. Był współtwórcą i redaktorem naczelnym portalu Astronomia.pl (2001-2011), a obecnie jest redaktorem naczelnym portalu Uranii (www.urania.edu.pl). Obecnie wraz z zespołem przygotowuje "Przewodnik astronomiczny po Polsce", którego wstępna wersja jest już dostępna w formie portalu internetowego Astroturystyka.pl. Przewodnik opisuje pod kątem turystycznym ciekawe miejsca w naszym kraju mające związek z astronomią i kosmosem.

Dr Czart jest też współtwórcą i współautorem cyklu programów telewizyjnych o nazwie Astronarium, emitowanego od 2015 roku na różnych antenach Telewizji Polskiej i dostępnego na YouTube. Wcześniej współtworzył Magazyn Astronomia w TVN Meteo. Jako dziennikarz naukowy ma na koncie współpracę z PAP i z serwisem Nauka w Polsce; jest autorem kilku tysięcy notatek o bieżących badaniach kosmosu, a także wielu artykułów popularnonaukowych w mediach internetowych i tradycyjnych, jak również krajowym koordynatorem popularnonaukowych działań Międzynarodowej Unii Astronomicznej (IAU) oraz Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO).

Nagrodę i Medal im. Włodzimierza Zonna otrzymało też Centrum Popularyzacji Kosmosu – Planetarium Toruń. Ta placówka będzie w przyszłym roku obchodzić swoje 30-lecie. Jest prowadzona przez Fundację Przyjaciół Planetarium i Muzeum Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Seanse pokazywane w toruńskim planetarium są tworzone we własnym studio placówki, co wyróżnia ją wśród współczesnych instytucji tego typu (obecnie panuje tendencja do globalizacji rynku produkcji materiałów planetariów, przez co repertuary planetariów w rożnych miejscach zaczynają wyglądać podobnie). Takich własnych seansów planetarium w Toruniu wyprodukowało już 80. Widzowie doceniają oryginalność tych produkcji i tłumnie odwiedzają planetarium. W 2011 roku odnotowano ponad 200 tysięcy widzów. Z kolei w roku 2022 było to rekordowe 290 tysięcy widzów w planetarium, a razem z wystawami sprzedano łącznie blisko 360 tysięcy biletów.

Planetarium współtworzyło też programy telewizyjne takie, jak "Planetarium" czy "Kosmiczna prognoza pogody" w Telewizji Polskiej. Bierze aktywny udział w festiwalach nauki i innych wydarzeniach dla szerokiej publiczności.

Trzecim wyróżnieniem, przyznawanym przez Polskie Towarzystwo Astronomiczne od 1959 roku, jest Nagroda Młodych PTA. Jej laureatami mogą zostać astronomowie mający obywatelstwo polskie, wiek do 35 lat i wybitny indywidualny dorobek naukowy.

Tegorocznym laureatem został dr Jakub Klencki. Ten młody naukowiec ukończył studia astronomiczne na Uniwersytecie Warszawskim (licencjackie w 2015 roku, magisterskie w 2017 roku), natomiast doktorat obronił w 2021 roku na Radbound University w Holandii. Jego rozprawa doktorska dotyczyła ewolucji masywnych układów podwójnych gwiazd i ich roli jako źródeł fal grawitacyjnych. Następnie rozpoczął staż podoktorski w Europejskim Obserwatorium Południowym w Garching (Niemcy).

Jest autorem lub współautorem 18 publikacji w czasopismach naukowych, które były do tej pory cytowane blisko 1000 razy. Jego zainteresowania naukowe dotyczą bliskich układów podwójnych, z których mogą powstać układy dwóch czarnych dziur lub gwiazd neutronowych. Bada właściwości i scenariusze źródeł gal grawitacyjnych przy pomocy kodów ewolucyjnych układów podwójnych oraz syntezy populacji. Bada też inne zagadnienia z astrofizyki teoretycznej, takie jak różne aspekty ewolucji gwiazd – zagadnienia transferu masy, fazy wspólnej otoczki, gwiezdnych merdżerów, obiektów zwartych, wnętrz gwiazdowych oraz interakcji dynamicznych w gęstych gromadach gwiazdowych. (PAP)

Nauka w Polsce

zan/ cza/