Wyniki badań zostały opublikowane w czasopiśmie „Scientific Reports”.

Pliozaury to grupa gadów morskich, które pojawiły się na przełomie triasu i jury (ok. 200 mln lat temu), a wymarły na początku późnej kredy (ok. 90 mln lat temu). Występowały na całym globie. Ich najbardziej znani przedstawiciele – np. Liopleurodon, Pliosaurus czy Kronosaurus – charakteryzowali się dużymi czaszkami, mocnym uzębieniem, krótkimi szyjami i ogromnymi rozmiarami ciała, czasem przekraczającymi nawet 10 m długości. Należały do gałęzi ewolucyjnej plezjozaurów, które dominowały w morzach i oceanach ery mezozoicznej, pełniąc taką rolę jak dinozaury na lądzie.

„W pewnym momencie swojej historii ewolucyjnej pliozaury zaczęły mieć dosyć duże rozmiary i od tego czasu opanowały ekosystemy morskie, stając się szczytowymi drapieżnikami w morzach mezozoiku. Dotąd nie wiedzieliśmy jednak, kiedy to się stało” – powiedział w rozmowie z Nauką w Polsce jeden ze współautorów artykułu dr Daniel Madzia z Instytutu Paleobiologii PAN.

Odpowiedź dało badanie skamieniałości znalezionych w 1983 r. w pobliżu Metz we Francji. Obejmują one m.in. okaz gigantycznej żuchwy, która mierzy 1,3 m długości (sam ten pliozaur miał około 6 m długości). Od tego osobnika zachowały się również fragment górnej szczęki, zęby oraz kilka kości szkieletu pozaczaszkowego.

„W latach dziewięćdziesiątych XX wieku opisano go jako nowy gatunek: Simolestes keileni. Jednak dosyć szybko o nim zapomniano. Ponownie zbadaliśmy ten okaz i okazało się, że jest to najstarszy znany przedstawiciel grupy pliozaurów o dużych czaszkach, krótkich szyjach i masywnej budowie ciała, który ma około 170 mln lat. Tym samym zaliczyliśmy go do nowego rodzaju, któremu nadaliśmy nazwę Lorrainosaurus i wydłużyliśmy linię ewolucyjną krótkoszyich pliozaurów udowadniając, że osiągnęły one swoje wielkie rozmiary około 5 mln lat wcześniej niż dotychczas sądzono” – wyjaśnił paleontolog.

Odkrycie jest istotnym kawałkiem niezbadanej do końca układanki ewolucyjnej związanej z okresem globalnych zmian w jurajskich ekosystemach morskich.

„Pojawienie się masywnych pliozaurów nastąpiło mniej więcej w okresie, kiedy doszło do znaczących zmian w składzie faun dużych kręgowców morskich – plezjozaurów, ichtiozaurów oraz morskich krewniaków krokodyli. W wyniku tych zmian pliozaury przejęły rolę szczytowych morskich drapieżników, którą wcześniej, przed ponad 175 milionami lat, pełniły inne duże mięsożerne plezjozaury – romaleozaury. Początkowo jednak duże krótkoszyje pliozaury, takie jak Lorrainosaurus, najprawdopodobniej żywiły się czym innym, co sugerują nasze badania uzębienia tych gadów. Jednak później z jakiegoś powodu romaleozaury zaczęły tracić swoją dominującą rolę” – opowiadał Madzia.

Jak mówił, zapis kopalny plezjozaurów właśnie z czasów wczesnej środkowej jury, sprzed ponad 165 mln lat temu, należy do rzadkości. „Wciąż nie wiemy, co dokładnie zadziało się w tym czasie w ekosystemach morskich. Naszymi badaniami wypełniliśmy jedną lukę, ale jeszcze wiele przed nami. Historię plezjozaurów dopiero zaczynamy poznawać” – podsumował naukowiec.

Skamieniałość oraz rekonstrukcję głowy lorrainozaura można oglądać na wystawie w Narodowym Muzeum Historii Naturalnej w Luksemburgu.

Nauka w Polsce, Agnieszka Kliks-Pudlik

akp/ agt/