Unikatowe w środkowej Europie dolomitowe megality, krzemienie z epoki schyłkowego paleolitu i ciałopalny pochówek wstępnie datowany na wczesne średniowiecze – to niektóre odkrycia archeologów w obrębie Bukowej Góry – jednego ze Wzgórz Trzebiesławickich w granicach Dąbrowy Górniczej.
Pierwsze monumentalne grobowce megalityczne sprzed kilku tysięcy odkryto w Wielkopolsce dopiero w XXI w. Zdaniem archeologów jest ich jednak zdecydowanie więcej, dlatego rozpoczęli ich poszukiwania. Pierwsze wyniki są obiecujące.
Wsie, w których 5,5 tys. lat temu mieszkali budowniczowie tzw. grobowców kujawskich - określanych czasami "polskimi piramidami" - odkryli archeolodzy dzięki zastosowaniu m.in. dronów. Ówczesne osady były niewielkie - mieszkało w nich do 10 rodzin w lekkich, drewnianych konstrukcjach.
Neolityczne cmentarzyska megalityczne północnej Europy były miejscami, gdzie grzebano rodziny - ustalili naukowcy na podstawie analizy DNA szczątków odkrytych w obrębie tego typu konstrukcji w północnej Europie. Wyniki opublikowano w PNAS.
Zbudowano go niemal 6 tys. lat temu z kamieni ważących nawet po kilka ton. Potężny, megalityczny grobowiec w Dolicach (woj. zachodniopomorskie) jest w wiele lepszym stanie, niż sądzono - twierdzą archeolodzy po pierwszych badaniach obiektu.