Badania archeologiczne naukowców Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego zakończyły się pod koniec ubiegłego roku. Koncentrowały się wokół tzw. mikroregionu Qumayrah, gdzie ekspedycja pod kierownictwem prof. Piotra Bielińskiego (CAŚ UW) pracuje od 2016 r. Badania w tym miejscu prowadzi też zespół dr Agnieszki Pieńkowskiej (CAŚ UW), którego zadaniem było zbadanie roli wydobycia miedzi w kształtowaniu osadnictwa tego obszaru.

Do rozwoju ekonomicznego regionu Qumayrah w okresie Umm an-Nar (datowanym na wczesną epokę brązu 2600–2000 p.n.e.) przyczynił się w dużej mierze dalekosiężny handel zamorski, z Indiami i Mezopotamią. Głównym towarem eksportowym była wówczas omańska miedź.

Dlatego też rozpoznanie śladów metalurgii w mikroregionie Qumayrah było jednym z celów badaczy. W tym zadaniu archeologów wsparli geolodzy z Akademii Górniczo-Hutniczej, Państwowego Instytutu Geologicznego i Wydziału Geologii UW.

Stanowiska, które przyniosły najbogatsze znaleziska związane z wytopem metalu koncentrują się wokół Wadi Salh, kompleksu nieopisanego do tej pory w literaturze archeologicznej.

„Znajdują się tam połacie ziemi pokryte szlaką mierzące ok. 220 x 50 m o miąższości od 25 do 40 cm. Na powierzchni znaleźliśmy tam dziesiątki narzędzi kamiennych służących do rozkruszania rudy oraz liczne fragmenty ścianek pieców służących do wytopu miedzi. Zachowały się też pozostałości budynków, które służyły najprawdopodobniej jako warsztaty” – mówi dr Agnieszka Pieńkowska. „Są to ewidentne pozostałości po długotrwałej działalności związanej z przetwarzaniem rudy miedzi. Jednak na pytanie z jakiego okresu pochodzą będziemy mogli odpowiedzieć dopiero po przeprowadzeniu analizy materiałów datujących” – dodaje archeolożka, cytowana w prasowym komunikacie.

Znacznie mniej rozpowszechnione wydają się na tym obszarze pozostałości z epoki żelaza (c. 1300-300 p.n.e.). Na jednym ze stanowisk znaleziono “imponujące” - jak opisują archeolodzy - znalezisko.

„Jest to osada, prawdopodobnie z wieżą obserwacyjno-obronną, położona na wzgórzu górującym nad skrzyżowaniem dwóch dolin, którymi przebiegały szlaki karawanowe prowadzące z dużych oaz na południu gór Hadżar ku wybrzeżu Zatoki Omańskiej z jednej strony i ku ośrodkom położonym na terenie dzisiejszych Zjednoczonych Emiratów Arabskich z drugiej” – opowiada prof. Piotr Bieliński, kierownik ekspedycji.

Ku zaskoczeniu archeologów zabudowa na terenie tej osady ma charakter zwarty. W odkopanej części stanowiska, na ok. 1400 m2 natrafiono na 33 pomieszczenia należące do przylegających do siebie domów rozlokowanych po obu stronach wąskiej uliczki.

„Taki rodzaj zabudowy daleki jest od wiejskiego charakteru osad, których można się spodziewać w tak niewielkim ośrodku górskim” – mówi archeolog.

W ciągu pięciu tygodni prac w mikro-regionie Qumayrah zadokumentowano ponad 50 konstrukcji z różnych okresów epoki brązu (kultury Umm an-Nar i Wadi Suq), kilka budowli z epoki żelaza i kilkadziesiąt obiektów z okresów późniejszych lub o nieustalonej chronologii.

Wśród najstarszych, datowanych na wczesną epokę brązu znalazły się typowe dla tej kultury okrągłe kamienne wieże oraz grobowce wieżowe.

„Generalnie, ślady osadnictwa z czasów kultury Umm an-Nar wydają się na badanym terenie najbardziej rozpowszechnione. To pokazuje, że nawet region położony w górskiej dolinie w głębi lądu mógł uczestniczyć w ekonomicznym i demograficznym boomie, jaki nastąpił w tym okresie” – mówi prof. Piotr Bieliński.

W trakcie dotychczasowych badań ekspedycja kierowana przez prof. Bielińskiego zarejestrowała już kilkadziesiąt nieznanych wcześniej stanowisk archeologicznych o różnej chronologii, od epoki kamienia po czasy nowożytne. Badania wykopaliskowe odbyły się na kilku z nich przynosząc m. in. odkrycie planszy do gry sprzed czterech tysięcy lat.

Nauka w Polsce

ekr/ agt/