Historia i kultura

Oman/Pozostałości po metalurgii miedzi odkryli polscy archeolodzy

Rekonesans na stanowisku QB 6, gdzie znaleziono pozostałości okrągłej budowli wieżowej z białego wapienia (Fot. CAŚ UW/ Agnieszka Szymczak)
Rekonesans na stanowisku QB 6, gdzie znaleziono pozostałości okrągłej budowli wieżowej z białego wapienia (Fot. CAŚ UW/ Agnieszka Szymczak)

Pozostałości po długotrwałej działalności związanej z przetwarzaniem rud miedzi, narzędzia kamienne i fragmenty pieców służących do wytopu miedzi odkryli polscy archeolodzy w Omanie. Badania w tym regionie będą kontynuowane, zaplanowano je na grudzień - informuje Naukę w Polsce CAŚ UW.

Badania archeologiczne naukowców Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego zakończyły się pod koniec ubiegłego roku. Koncentrowały się wokół tzw. mikroregionu Qumayrah, gdzie ekspedycja pod kierownictwem prof. Piotra Bielińskiego (CAŚ UW) pracuje od 2016 r. Badania w tym miejscu prowadzi też zespół dr Agnieszki Pieńkowskiej (CAŚ UW), którego zadaniem było zbadanie roli wydobycia miedzi w kształtowaniu osadnictwa tego obszaru.

Na kamienistych stokach górskich kryją się pozostałości licznych budowli i starożytnej ceramiki (Fot. CAŚ UW/ Olga Puszkarewicz)
Na kamienistych stokach górskich kryją się pozostałości licznych budowli i starożytnej ceramiki (Fot. CAŚ UW/ Olga Puszkarewicz)

Do rozwoju ekonomicznego regionu Qumayrah w okresie Umm an-Nar (datowanym na wczesną epokę brązu 2600–2000 p.n.e.) przyczynił się w dużej mierze dalekosiężny handel zamorski, z Indiami i Mezopotamią. Głównym towarem eksportowym była wówczas omańska miedź.

Dlatego też rozpoznanie śladów metalurgii w mikroregionie Qumayrah było jednym z celów badaczy. W tym zadaniu archeologów wsparli geolodzy z Akademii Górniczo-Hutniczej, Państwowego Instytutu Geologicznego i Wydziału Geologii UW.

Prof. Piotr Bieliński podczas dokumentacyjnych prac terenowych (Fot. CAŚ UW/ Dorota Bielińska)
Prof. Piotr Bieliński podczas dokumentacyjnych prac terenowych (Fot. CAŚ UW/ Dorota Bielińska)

Stanowiska, które przyniosły najbogatsze znaleziska związane z wytopem metalu koncentrują się wokół Wadi Salh, kompleksu nieopisanego do tej pory w literaturze archeologicznej.

„Znajdują się tam połacie ziemi pokryte szlaką mierzące ok. 220 x 50 m o miąższości od 25 do 40 cm. Na powierzchni znaleźliśmy tam dziesiątki narzędzi kamiennych służących do rozkruszania rudy oraz liczne fragmenty ścianek pieców służących do wytopu miedzi. Zachowały się też pozostałości budynków, które służyły najprawdopodobniej jako warsztaty” – mówi dr Agnieszka Pieńkowska. „Są to ewidentne pozostałości po długotrwałej działalności związanej z przetwarzaniem rudy miedzi. Jednak na pytanie z jakiego okresu pochodzą będziemy mogli odpowiedzieć dopiero po przeprowadzeniu analizy materiałów datujących” – dodaje archeolożka, cytowana w prasowym komunikacie.

Znacznie mniej rozpowszechnione wydają się na tym obszarze pozostałości z epoki żelaza (c. 1300-300 p.n.e.). Na jednym ze stanowisk znaleziono “imponujące” - jak opisują archeolodzy - znalezisko.

Prof. Piotr Bieliński i dr Agnieszka Pieńkowska (Fot. CAŚ UW/ Jakub Śliwa)
Prof. Piotr Bieliński i dr Agnieszka Pieńkowska (Fot. CAŚ UW/ Jakub Śliwa)

„Jest to osada, prawdopodobnie z wieżą obserwacyjno-obronną, położona na wzgórzu górującym nad skrzyżowaniem dwóch dolin, którymi przebiegały szlaki karawanowe prowadzące z dużych oaz na południu gór Hadżar ku wybrzeżu Zatoki Omańskiej z jednej strony i ku ośrodkom położonym na terenie dzisiejszych Zjednoczonych Emiratów Arabskich z drugiej” – opowiada prof. Piotr Bieliński, kierownik ekspedycji.

Ku zaskoczeniu archeologów zabudowa na terenie tej osady ma charakter zwarty. W odkopanej części stanowiska, na ok. 1400 m2 natrafiono na 33 pomieszczenia należące do przylegających do siebie domów rozlokowanych po obu stronach wąskiej uliczki.

„Taki rodzaj zabudowy daleki jest od wiejskiego charakteru osad, których można się spodziewać w tak niewielkim ośrodku górskim” – mówi archeolog.

6.	Dokumentacja pozostałości z okresu brązu w okolicy Wadi Qumayrah (Fot. CAŚ UW/ Agnieszka Szymczak
Dokumentacja pozostałości z okresu brązu w okolicy Wadi Qumayrah (Fot. CAŚ UW/ Agnieszka Szymczak

W ciągu pięciu tygodni prac w mikro-regionie Qumayrah zadokumentowano ponad 50 konstrukcji z różnych okresów epoki brązu (kultury Umm an-Nar i Wadi Suq), kilka budowli z epoki żelaza i kilkadziesiąt obiektów z okresów późniejszych lub o nieustalonej chronologii.

Topograf przy pracy (Fot. CAŚ UW/ Agnieszka Szymczak)
Topograf przy pracy (Fot. CAŚ UW/ Agnieszka Szymczak)

Wśród najstarszych, datowanych na wczesną epokę brązu znalazły się typowe dla tej kultury okrągłe kamienne wieże oraz grobowce wieżowe.

„Generalnie, ślady osadnictwa z czasów kultury Umm an-Nar wydają się na badanym terenie najbardziej rozpowszechnione. To pokazuje, że nawet region położony w górskiej dolinie w głębi lądu mógł uczestniczyć w ekonomicznym i demograficznym boomie, jaki nastąpił w tym okresie” – mówi prof. Piotr Bieliński.

W trakcie dotychczasowych badań ekspedycja kierowana przez prof. Bielińskiego zarejestrowała już kilkadziesiąt nieznanych wcześniej stanowisk archeologicznych o różnej chronologii, od epoki kamienia po czasy nowożytne. Badania wykopaliskowe odbyły się na kilku z nich przynosząc m. in. odkrycie planszy do gry sprzed czterech tysięcy lat.

Nauka w Polsce

ekr/ agt/

Galeria (12 zdjęć)

  • Rekonesans na stanowisku QB 6, gdzie znaleziono pozostałości okrągłej budowli wieżowej z białego wapienia (Fot. CAŚ UW/ Agnieszka Szymczak)
    1/12
    Rekonesans na stanowisku QB 6, gdzie znaleziono pozostałości okrągłej budowli wieżowej z białego wapienia (Fot. CAŚ UW/ Agnieszka Szymczak)
  • Na kamienistych stokach górskich kryją się pozostałości licznych budowli i starożytnej ceramiki (Fot. CAŚ UW/ Olga Puszkarewicz)
    2/12
    Na kamienistych stokach górskich kryją się pozostałości licznych budowli i starożytnej ceramiki (Fot. CAŚ UW/ Olga Puszkarewicz)
  • Prof. Piotr Bieliński podczas dokumentacyjnych prac terenowych (Fot. CAŚ UW/ Dorota Bielińska)
    3/12
    Prof. Piotr Bieliński podczas dokumentacyjnych prac terenowych (Fot. CAŚ UW/ Dorota Bielińska)
  • Prof. Piotr Bieliński i dr Agnieszka Pieńkowska (Fot. CAŚ UW/ Jakub Śliwa)
    4/12
    Prof. Piotr Bieliński i dr Agnieszka Pieńkowska (Fot. CAŚ UW/ Jakub Śliwa)
  • Topograf przy pracy (Fot. CAŚ UW/ Agnieszka Szymczak)
    5/12
    Topograf przy pracy (Fot. CAŚ UW/ Agnieszka Szymczak)
  • Dokumentacja pozostałości z okresu brązu w okolicy Wadi Qumayrah (Fot. CAŚ UW/ Agnieszka Szymczak
    6/12
    Dokumentacja pozostałości z okresu brązu w okolicy Wadi Qumayrah (Fot. CAŚ UW/ Agnieszka Szymczak
  • Pole szlaki w Wadi Salh; chorągiewkami zaznaczone są narzędzia kamienne do rozkruszania rudy (Fot. CAŚ UW/ Agnieszka Szymczak)
    7/12
    Pole szlaki w Wadi Salh; chorągiewkami zaznaczone są narzędzia kamienne do rozkruszania rudy (Fot. CAŚ UW/ Agnieszka Szymczak)
  • Prace przy sondażu geologicznym na stanowisku metalurgicznym w Wadi Salh (Fot. CAŚ UW/ Agnieszka Szymczak)
    8/12
    Prace przy sondażu geologicznym na stanowisku metalurgicznym w Wadi Salh (Fot. CAŚ UW/ Agnieszka Szymczak)
  • Zespół geologów na stanowisku metalurgicznym w Wadi Salh (Fot. CAŚ UW/ Agnieszka Szymczak)
    9/12
    Zespół geologów na stanowisku metalurgicznym w Wadi Salh (Fot. CAŚ UW/ Agnieszka Szymczak)
  • Spotkanie z przedstawicielami lokalnej społeczności i uczniami ze szkół we wsi Qumayrah (fot. CAŚ UW/ Agnieszka Pieńkowska)
    10/12
    Spotkanie z przedstawicielami lokalnej społeczności i uczniami ze szkół we wsi Qumayrah (fot. CAŚ UW/ Agnieszka Pieńkowska)
  • 11.	Przedstawiciele lokalnej społeczności, nauczyciele i uczniowie ze szkół we wsi Qumayrah oraz członkowie omańsko-polskiej ekspedycji na stanowisku QA 20 (Fot. CAŚ UW/ Olga Puszkarewicz)
    11/12
    11. Przedstawiciele lokalnej społeczności, nauczyciele i uczniowie ze szkół we wsi Qumayrah oraz członkowie omańsko-polskiej ekspedycji na stanowisku QA 20 (Fot. CAŚ UW/ Olga Puszkarewicz)
  • 12.	Wykład prof. Piotra Bielińskiego na temat rezultatów badań w mikroregionie Qumayrah dla uczniów miejscowych szkół (Fot. CAŚ UW/ Agnieszka Szymczak)
    12/12
    12. Wykład prof. Piotra Bielińskiego na temat rezultatów badań w mikroregionie Qumayrah dla uczniów miejscowych szkół (Fot. CAŚ UW/ Agnieszka Szymczak)

Fundacja PAP zezwala na bezpłatny przedruk artykułów z Serwisu Nauka w Polsce pod warunkiem mailowego poinformowania nas raz w miesiącu o fakcie korzystania z serwisu oraz podania źródła artykułu. W portalach i serwisach internetowych prosimy o zamieszczenie podlinkowanego adresu: Źródło: naukawpolsce.pl, a w czasopismach adnotacji: Źródło: Serwis Nauka w Polsce - naukawpolsce.pl. Powyższe zezwolenie nie dotyczy: informacji z kategorii "Świat" oraz wszelkich fotografii i materiałów wideo.

Czytaj także

Przed dodaniem komentarza prosimy o zapoznanie z Regulaminem forum serwisu Nauka w Polsce.

newsletter

Zapraszamy do zapisania się do naszego newslettera