Wiceszef resortu nauki Maciej Gdula przypomniał w piątek podczas posiedzenia sejmowej podkomisji stałej do spraw nauki i szkolnictwa wyższego, że Narodowe Centrum Nauki to „instytucja niezależna, w znacznej mierze kierowana przez naukowców”.

Omawiając plany na przyszłość, wiceminister nauki i szkolnictwa wyższego stwierdził, że wraz z dyrektorami NCN i NCBR rozmawia o zacieśnieniu współpracy tych instytucji.

„Warto byłoby powrócić do wspólnych projektów NCBR i NCN, żeby było współdziałanie, żeby była pewna synergia między badaniami podstawowymi i wdrożeniami. Zależy nam, żeby pieniądze z NCBR w większym stopniu szły na naukę” – zadeklarował minister Gdula. Zaznaczył, że efektem takiej współpracy miałoby być „więcej innowacji, więcej wdrożeń i więcej patentów”.

Krzysztof Jóźwiak, dyrektor NCN podkreślił, że finansowanie ze strony państwa nie nadążało w ostatnich latach za oczekiwaniami środowiska naukowego. Jego zdaniem mimo wzrostu państwowej dotacji sytuacja tej instytucji nadal jest bardzo ciężka. „Jeszcze niedawno współczynnik sukcesu, czyli procent naukowców, którzy w danym konkursie zdobywali granty, wynosił około 10 procent. Jest to naprawdę bardzo wielkie marnowanie zasobów” - uzasadnił.

Uznał, że NCN powinno finansować ok. 25-30 proc. wniosków. „To jest najbardziej optymalna z punktu widzenia grantowego wartość. Z jednej strony zapewnia w miarę szerokie finansowanie danego obszaru, z drugiej strony zapewnia bardzo twardy, konkurencyjny system, który selekcjonuje najlepsze, najbardziej wartościowe projekty” – podkreślił.

Maciej Gdula zaznaczył, że NCN jest tylko częścią systemu finansowania nauki. „Są inne instytucje. Jest kwestia kondycji uniwersytetów, ewaluacji działań naukowych. Jest kwestia organizacji Polskiej Akademii Nauk, są instytuty badawcze” – powiedział. Dodał, że rozsądne jest myślenie o systemie nauki jako o "ekosystemie". „Tak samo jak są potrzebne bardzo dobre uniwersytety, tak są potrzebne także lokalne szkoły wyższe, szkoły zawodowe” – uznał.

Podkreślił, że w ostatnim półroczu wzrosły współczynniki sukcesu naukowców w zdobywaniu grantów NCN. „W pierwszym półroczu ten wskaźnik, kiedy się go porówna z zeszłym rokiem, wzrósł do 18 procent (...) To nie jest jeszcze 25 albo 30 procent, o które by nam chodziło, ale to jest niezły wskaźnik” – ocenił Maciej Gdula.

Narodowe Centrum Nauki powstało w 2010 r. To agencja wspierająca badania podstawowe – na drodze konkursów finansuje projekty badawcze oraz działania naukowe. W latach 2011-2022 NCN przyznało polskim badaczkom i badaczom prawie 30 tys. grantów na łączną kwotę ok. 16 mld zł.

Z projektu ustawy budżetowej państwa na rok 2025, przyjętego przez Radę Ministrów 28 sierpnia, wynikało, że NCN otrzyma ponad 1,648 mld zł – czyli minimalnie więcej niż w roku bieżącym (1,643 mld zł). We wrześniu kwota w budżecie na 2025 r. została zwiększona o 50 mln zł; wynosi więc 1,698 mld zł.

O zmiany w projekcie ustawy budżetowej i zwiększenie nakładów na finansowanie badań przez NCN "o kolejne 300 mln zł oraz o 2 mln zł na wynagrodzenia pracowników w 2025 roku i w latach następnych" zaapelowała w uchwale na początku września Rada Narodowego Centrum Nauki. Członkowie tego gremium ostrzegli, że przy braku zwiększenia nakładów rozważą m.in. zawieszenie niektórych konkursów.

Jak czytamy na stronie internetowej NCN, jeszcze kilka lat temu współczynnik sukcesu w konkursach NCN wynosił około 25 proc. "W efekcie niskiego finansowania NCN z budżetu krajowego i rosnących kosztów badań (wynikających z powodu drastycznego wzrostu cen usług i materiałów, a także aparatury badawczej) współczynnik ten w 2022 roku spadł do 17 proc., a w 2023 w niektórych konkursach spadł poniżej 10 proc. W konkursach rozstrzygniętych w 2024 roku – już po przyznaniu NCN dodatkowej dotacji – wyniósł kilkanaście procent (15 w konkursie OPUS 26 i 19 w SONATA 19)" - podało NCN.(PAP)

Nauka w Polsce

abu/ bar/