40 artykułów dotyczących pierwszych wyników tego wielkiego przedsięwzięcia opublikowało pismo „Nature” i pisma pokrewne.

Przyjmuje się, że nasze ciało jest zbudowane z około 200 typów komórek – takich jak komórki mięśnia sercowego, skóry, wątroby czy komórki nerwowe.

Jednak projekt Human Cell Atlas już ujawnił, że istnieją tysiące typów komórek, z których niektóre wydają się być przyczyną na przykład choroby zapalnej jelit (IBD) czy mukowiscydozy. Dzięki bardziej szczegółowej wiedzy można będzie je leczyć skuteczniej.

W ramach projektu Human Cell Atlas współpracuje ponad 3600 naukowców z 100 krajów. To jeden z najbardziej ambitnych projektów w biologii – bywa określany jako następca Human Genome Project. Do tej pory zbadano już ponad 100 milionów komórek pobranych od 10 000 osób na całym świecie, dogłębnie analizując każdą z nich.

Najnowsze odkrycia obejmują mapę komórek pochodzących z przewodu pokarmowego - od ust, przez przełyk, żołądek i jelita, aż do odbytu. Analizowane były typy komórek, ich lokalizacja i sposoby, w jakie komunikują się one z innymi komórkami wokół nich.

Wśród 1,6 miliona przeanalizowanych komórek jelita znalazła się nowa forma, zwana komórką metaplastyczną. Wydaje się, że odgrywa ona rolę w zaostrzaniu stanu zapalnego u milionów osób żyjących z chorobami zapalnymi jelit, takimi jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego-Crohna.

Udało się również wyjaśnić, jak kształtuje się w macicy ludzki szkielet w pierwszych tygodniach po poczęciu. Najpierw tworzy się rusztowanie z chrząstki, a następnie rosną na nim komórki kostne – w całym szkielecie z wyjątkiem górnej części czaszki, ponieważ twarda kość nie dawałaby mózgowi przestrzeni do wzrostu. Niektóre niezbędne do rozwoju szkieletu instrukcje genetyczne okazały się mieć związek z chorobą zwyrodnieniową stawów dziesiątki lat później.

Nowe odkrycia dotyczyły również grasicy - narządu zaangażowanego w szkolenie układu odpornościowego. Jak się okazało, proces ten rozpoczyna się znacznie wcześniej niż sądzono, co sugeruje, że najwcześniejsze stadia ciąży mogą mieć wpływ na funkcjonowanie układu odpornościowego przez całe życie. Możliwe byłoby również opracowanie nowych terapii opartych na komórkach odpornościowych w celu zwalczania chorób, takich jak nowotwory.

Dzięki zebranym podczas realizacji projektu szczegółowym danym w czasie pandemii Covid-19 naukowcy mogli także przewidzieć, w jaki sposób wirus będzie przemieszczał się z tkanki do tkanki, a także zidentyfikowali nos, usta i oczy jako kluczowe punkty wejścia do ciała.

Artykuły dotyczące atlasu komórek można znaleźć na stronie internetowej. (PAP)

Paweł Wernicki

pmw/ bar/