Polskie społeczeństwo nieuchronnie się starzeje. Grupa osób w wieku 65 lat i więcej – według danych GUS – powiększyła się w 2023 r. do poziomu 7,5 mln, co stanowi ponad 20 proc. populacji. Nabiera to szczególnego znaczenia, jeśli wziąć pod uwagę fakt, że starsi dorośli często muszą podejmować ważne decyzje finansowe i zdrowotne.

Jak informuje w komunikacie prasowym Uniwersytet SWPS, dotychczasowe badania dotyczące zdolności decyzyjnych osób starszych nie przynoszą spójnych wniosków. Niektóre z nich przedstawiają starszych dorosłych jako podatnych na manipulację i niechętnych ryzyku, podczas gdy inne sugerują coś przeciwnego.

Naukowcy z Uniwersytetu SWPS przeprowadzili badanie, które podważa niektóre powszechne stereotypy na temat wpływu starzenia się na podejmowanie decyzji, zwłaszcza w sytuacjach wiążących się z ryzykiem i niepewnością. Okazuje się, że przy odrobinie praktyki i doświadczenia starsze osoby mają taką samą zdolność do podejmowania skomplikowanych decyzji jak osoby młodsze i nie należy ich lekceważyć ani nadmiernie chronić przy ważnych wyborach.

“Zbyt często osoby starsze są przedstawiane jako bezbronne i mniej zdolne do podejmowania właściwych decyzji, co może prowadzić do ich infantylizacji lub wykluczenia z ważnych wyborów” – podkreśla jeden z autorów badania dr Maciej Kościelniak z Wydziału Psychologii i Prawa w Poznaniu Uniwersytetu SWPS, kierownik Zakładu Psychologii Społecznej i Międzykulturowej.

W artykule opublikowanym w czasopiśmie „Ageing and Society” badacze skupili się na podatności osób starszych na “efekt wabika” - znany również w literaturze jako efekt asymetrycznej dominacji. Efekt wabika jest powszechnie wykorzystywaną techniką wpływu na decyzje konsumenckie. Polega na dodaniu trzeciego, wyraźnie mniej atrakcyjnego produktu do dwóch innych, pomiędzy którymi wybiera klient. Sprawdzali również, jak proces podejmowania decyzji w ryzykownych sytuacjach zmienia się wraz z wiekiem.

Korzystając ze specjalnie zaprojektowanego zadania nawiązującego do gry w ruletkę, naukowcy porównali, w jaki sposób młodsi i starsi dorośli dokonują wyborów. W dwóch eksperymentach wzięło udział w sumie 530 osób, podzielonych na grupy wiekowe: młodzi dorośli (18-33 lata), dorośli w średnim wieku (42-57 lat) i starsi dorośli (65-80 lat). Dołożono starań, aby oprócz kwestii wieku grupy niczym się nie różniły między sobą (strukturą płci, doświadczeniem itp.).

“Ustalenia były zaskakujące: podczas gdy starsi dorośli okazali się być niespodziewanie bardziej skłonni do podejmowania ryzyka niż młodsi ludzie, obie grupy wiekowe w równym stopniu potrafiły przeciwstawić się manipulacji związanej z efektem wabika” - czytamy w komunikacie.

Co ważne, choć starsi dorośli – tak jak się spodziewano - na początku popełniali więcej prostych błędów decyzyjnych (w sytuacjach, które potencjalnie mogłyby mieć poważne finansowe i społeczne konsekwencje), to z powodzeniem uczyli się i doskonalili proces decyzyjny dzięki praktyce. Zajmowało im to po prostu więcej czasu. Pod koniec próby radzili sobie równie dobrze, jak młodsi dorośli. Według badaczy pokazuje to, że chociaż starzenie się może wpływać na szybkość przetwarzania nowych informacji, nie zmniejsza zdolności do podejmowania dobrych decyzji ani nie musi mieć związku z podatnością na manipulację.

Obserwacje naukowców rzucają nowe światło na specyfikę funkcjonowania poznawczego osób starszych i wskazują na to, że zdolność do podejmowania decyzji w okresie późnej dorosłości może być bardziej złożona, niż się powszechnie uważa. “Wyniki tego badania są bardzo ważne w kontekście istnienia wielu równie powszechnych co krzywdzących stereotypów. Niezależnie od tego, czy mówimy o kontaktach z doradcami finansowymi, pracownikami służby zdrowia czy członkami własnej rodziny, nasze ustalenia sugerują, że starsi często potrzebują nie ochrony przed złymi wyborami, ale raczej czasu i możliwości oswojenia się z nową sytuacją” - mówi dr Kościelniak, cytowany przez uczelnię.(PAP)

Nauka w Polsce

ekr/ bar/