Dr Rohan Kapitány z Durham University chciał zbadać, czy np. wiara w Świętego Mikołaja sprawia, że dzieci zachowują się grzecznie, a nie niegrzecznie.

Wraz z współpracownikami przeprowadził wstępne badanie w okresie Bożego Narodzenia w 2019 r. Rok 2020 został pominięty ze względu na pandemią COVID-19, jednak autorzy przeprowadzili większe badania kontrolne w roku 2021 i 2022 r. Łącznie objęto nimi ponad 400 osób w Wielkiej Brytanii, z dziećmi w wieku od 4 do 9 lat.

Wywiady z rodzicami przeprowadzane były na kilka tygodni przed Bożym Narodzeniem oraz w tygodniu poprzedzającym Boże Narodzenie. Za każdym razem rodzicom zadawano pytania dotyczące ich zachowań związanych ze świętami Bożego Narodzenia oraz ich własnych odczuć związanych ze świętami, a także wiary ich dzieci w Świętego Mikołaja. Pytano także o trzy rodzaje zachowań: sugerowane („moje dziecko dzieliło się zabawkami po otrzymaniu podpowiedzi”), podjęte samodzielnie („moje dziecko pomagało w obowiązkach domowych bez podpowiedzi”) i wywołujące sprzeciw („moje dziecko skłamało”).

Według relacji rodziców nie było znaczących zmian w ogólnym zachowaniu dzieci pomiędzy tymi dwoma punktami czasowymi. Mimo że wielu rodziców twierdzi, iż wykorzystują Boże Narodzenie, aby zachęcać do zachowań prospołecznych, obiecując prezenty dla grzecznych dziewczynek i chłopców.

Jednak zespół Kapitány'ego (https://osf.io/preprints/osf/e8jm6) zaobserwował niewielką poprawę w zachowaniach pod wpływem podpowiedzi rodziców. Jak wykazała analiza danych, wiara dziecka w Świętego Mikołaja nie korelowała z tą poprawą, podobnie jak religijność rodzin.

Zespół odkrył, że dzieci, które miały kontakt z większą liczbą rytuałów bożonarodzeniowych częściej wykazywały zachowania prospołeczne. Do takich rytuałów należy wieszanie ozdób, noszenie nietypowych ubrań (jak świąteczne swetry), chodzenie na wydarzenia bożonarodzeniowe i jedzenie świątecznych potraw.

Jak wskazał Kapitány, w społeczeństwach Zachodu Boże Narodzenie nie jest postrzegane jako rytuał, jednak jego obchodzenie pasuje do definicji stosowanej przez socjologów. Kontekst społeczny danej osoby pozwala lepiej przewidywać jej działanie niż znajomość przekonań. Jego zdaniem wiele pobożnych osób robi dobre rzeczy, które są zgodne z ich przekonaniami, ponieważ ludzie wokół nich podzielają te przekonania i również robią te dobre rzeczy - jak przy sprzężeniu zwrotnym. Potrzeba jednak więcej badań, które potwierdzałyby ten wzorzec – nie pojawił się on bowiem w jednym z trzech badań.

Zdaniem ekspertów rytuał może wzmacniać wiarę w zjawiska nadprzyrodzone, ponieważ sama ilość włożonego wysiłku podnosi wiarygodność wiary. Jak wskazał Kapitány, z punktu widzenia dziecka dorośli i społeczeństwo nie angażowaliby się w nieuzasadnione zachowania, takie jak stawianie drzewek w domu, oświetlanie ulic, noszenie śmiesznych swetrów, jedzenie różnych potraw, śpiewanie piosenek, chyba że to, w co wierzą, jest prawdą. Dlatego wiara w Świętego Mikołaja wydaje się dziecku racjonalna.

Badania ukazały się w OSF Preprints.(PAP)

Paweł Wernicki

pmw/ bar/