Najnowsze obserwacje dotyczące związku szczepień przeciwko półpaścowi i demencją pochodzą z Walii. Specjaliści Uniwersytetu Stanforda przeanalizowali pochodzące stamtąd dane ponad 280 tys. osób starszych, którym podano szczepionkę o nazwie Zostavax.

Akcję szczepień przeciwko półpaścowi rozpoczęto tam 1 września 2013 r. Przy czym postanowiono, że będą szczepione tylko te osobny które urodziły się po 1 września 1933. Dzięki temu można było porównać osoby zaszczepione z tymi, którego takiego preparatu nie otrzymały.

Główny autor badania prof. Pascal Geldsetzer z Uniwersytetu Stanforda twierdzi, że podana szczepionka przeciwko półpaścowi o 20 proc. zmniejszyła ryzyko demencji u seniorów w okresie kolejnych siedmiu lat. W największym stopniu udało się to uzyskać wśród kobiet.

"Po raz pierwszy z większą dozą pewności możemy powiedzieć, że szczepienie przeciwko półpaścowi redukuje ryzyko demencji" – stwierdza specjalista. Dodaje, że jeśli między jednym i drugim występuje związek przyczynowy, odkrycie to będzie miało ogromne znaczenie.

Podobne obserwacje poczyniono już wcześniej, od czasu gdy szczepionka Zostavax po raz pierwszy została zatwierdzona do użycia w USA w 2006 r. Na mniejsze ryzyko demencji wskazywało kilka badań. Wydaje się, że podobnie działa inna szczepionka przeciwko półpaścowi o nazwie Shingrix.

W 2024 specjaliści z Uniwersytetu Oksfordzkiego opublikowali na łamach "Nature Medicine" badania 200 tys. Amerykanów, porównujące obydwie te szczepionki przeciwko półpaścowi. Wynika z nich, że po zaszczepieniu preparatem Shingrix w ciągu sześciu lat ryzyko demencji było o 17 proc. mniejsze w porównaniu do szczepienia przy użyciu Zostavax. Efekt ten u kobiet również i tym razem był większy niż u mężczyzn (odpowiednio o 22 i 13 proc.).

Szczepienie przy użyciu Shingrix w większym stopniu (od 23 do 27 proc.) zmniejszało ryzyko demencji w porównaniu do innych preparatów chroniących przed grypą, tężcem, błonicą i krztuścem.

Prof. John Todd z Oksfordu zapewnia, że badania te przeprowadzono bez jakiegokolwiek związku z producentem tej szczepionki, którym jest brytyjska firma GSK. Została ona jedynie poinformowana, że takie badania zostały przeprowadzone.

Prof. Pascal Geldsetzer z Uniwersytetu Stanforda zapowiedział, że chce przeprowadzić niezależne randomizowane badania kliniczne, która mają wykazać ponad wszelka wątpliwość, że szczepienie przeciwko półpaścowi zmniejsza ryzyko demencji. Nie wiadomo jednak, w jaki sposób jest to możliwe.

Według jednej z teorii szczepienie przeciwko półpaścowi zmniejsza stan zapalny w centralnym układzie nerwowym, zapobiegając reaktywacji wirusa wywołującego półpasiec. Jest nim wirusa varicella zoster (VZV), który po przechorowaniu ospy wietrznej przechodzi w fazę uśpioną – przedostaje się do układu nerwowego i ukrywa się w zwojach rdzeniowych oraz zwojach czuciowych nerwów czaszkowych. Uaktywnia się, gdy dojdzie do osłabienia odporności, powodując półpaśca.

Ryzyko zachorowania na półpaśca wzrasta z wiekiem. Dotyczy to szczególnie osób po pięćdziesiątym roku życia, a najbardziej seniorów. Częściej chorują też osoby z osłabioną odpornością i cierpiące na takie schorzenia jak nowotwory, choroby autoimmunologiczne, cukrzyca, niewydolność nerek oraz choroby płuc i serca.

Od 1 kwietnia 2025 r. seniorzy w wieku 65+ z chorobami współistniejącymi mogą w Polsce bezpłatnie zaszczepić się przeciwko półpaścowi.

Zbigniew Wojtasiński (PAP)

zbw/ agt/