Podobnie jak w przypadku wielu ssaków, u myszy istnieje hierarchia społeczna - niektóre są bardziej dominujące od innych. Pomaga to unikać konfliktów i ułatwia znalezienie partnerów do rozrodu.

Wcześniej badacze sugerowali, że niektóre myszy mogą wykazywać stałe zachowanie niezależnie od tego, z kim wchodzą w interakcję, lub że właściwości fizyczne mogą dawać wskazówki dotyczące pozycji społecznej.

Jak jednak wykazały badania naukowców z Francis Crick Institute (Wielka Brytania), myszy wykorzystują sygnały chemiczne przekazywane w powietrzu (zapachy) lub poprzez bezpośredni kontakt (nielotne wskazówki zapachowe) do rozpoznawania pozycji społecznej nieznanej myszy i porównywania jej z własną, po czym zachowują się stosownie do rezultatu (https://doi.org/10.1016/j.cub.2025.04.063).

W badaniach wykorzystano prosty test: samce myszy wchodziły do przeciwległych końców przezroczystej rurki, spotykając się na jej środku. Przy tego typu konfrontacji bardziej uległe zwierzę zazwyczaj się wycofuje.

Naukowcy najpierw przyjrzeli się interakcjom u myszy, które dzieliły tę samą klatkę, wykorzystując to do uszeregowania każdej myszy w hierarchii, zanim zaobserwowali, jak myszy reagowały na nieznanych rywali.

Jak się okazało, obce sobie myszy mogły nawzajem rozpoznać rangę rywala, porównać ją ze swoją własną i albo samemu się wycofać, albo zmusić do wycofania się drugą mysz.

Powtórne badania w pomieszczeniu bez światła wykazały, że ciemność nie miała wpływu na rozpoznanie rangi, co sugeruje, że wskazówki takie jak fizyczny rozmiar lub zachowanie nie determinują rozpoznania bardziej agresywnego przeciwnika. Również kastracja myszy w celu wyeliminowania hormonów płciowych nie miała widocznego wpływu na rozpoznawanie hierarchii społecznej.

Na koniec naukowcy eksperymentalnie zablokowali dwa układy chemosensoryczne, z których korzystają myszy – układ węchowy do wykrywania zapachów w powietrzu i układ lemieszowo-nosowy reagujący na sygnały chemiczne przekazywane poprzez kontakt fizyczny. Taka blokada odebrała myszom szacunek dla rangi – przestały ustępować ważniejszym od siebie osobnikom. Jednak zablokowanie tylko jednego układu nie zmieniało zdolności do rozpoznawania wyższych rangą.

Oznacza to, że myszy wykorzystują zarówno układ węchowy, jak i lemieszowo-nosowy do rozpoznawania rangi i mogą kompensować brak jednego z nich.

Podobnie jak myszy, również ludzie mogą wnioskować o statusie społecznym innych osób w ich otoczeniu w stosunku do swojego własnego, również przy użyciu wskazówek sensorycznych, w tym języka, wyrazu twarzy lub ubioru.

Kolejnym krokiem badaczy ma być zbadanie, które obszary mózgu przetwarzają informacje o randze rywala oraz własnej randze i inicjują decyzję o wycofaniu się lub ataku.

Neven Borak, były doktorant w State-Dependent Neural Processing Laboratory w Crick i pierwszy autor, powiedział: „Wykazaliśmy, że myszy oceniają nieznajomych za pomocą wskazówek chemicznych i mogą wykrywać status społeczny bez potrzeby posiadania obszernej historii konfrontacji z tymi konkretnymi przeciwnikami. To fascynujące zjawisko, które ludzie również wykonują głównie przy użyciu wskazówek wizualnych. Nasza praca oferuje interesującą perspektywę mobilności społecznej: ludzie, podobnie jak myszy, mogą dołączyć do nowej grupy ludzi, ale nadal rozumieć własną rangę społeczną i oceniać status społeczny nieznanych osób”.

Naukowcy z Francis Crick Institute badają, w jaki sposób stan organizmu wpływa na procesy w mózgu. Badając, w jaki sposób stany fizjologiczne, takie jak ciąża, stres lub sen, wpływają na obwody nerwowe u myszy, naukowcy mają nadzieję rozwinąć bardziej zintegrowany pogląd na fizjologię mózgu w zdrowiu i chorobie.

Paweł Wernicki (PAP)

pmw/ bar/