Jak poinformowała uczelnia, uczestnicy wyprawy analizowali m.in. wpływ człowieka na środowisko wysokiej Arktyki pod kątem stopnia zanieczyszczenia, głównie w formie plastiku i mikroplastiku. - Jak się przekonaliśmy, nawet tak odległe obszary, jak Spitsbergen, są eksponowane na znaczące już dostawy śmieci pływających po ocenie światowym - zaznaczył w rozmowie z Nauka w Polsce prof. Grzegorz Rachlewicz, dziekan Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych Uniwersytetu Adama Mickiewicza (UAM) w Poznaniu.

Studenci dokumentowali m.in. zmiany zasięgów lodowców Arktyki, które podlegają powszechnym procesom topnienia i zaniku, w wyniku czego odsłaniają się nowe powierzchnie mineralne, zmieniające warunki bilansu energetycznego oraz przepływu materii w geoekosystemach polarnych.

Do badań glacjologicznych należą pomiary bilansu masy lodowców, włączając w to wielkość akumulacji śniegu, mierzoną podczas wypraw wiosennych, a także pomiary termiki (metodami bezpośrednimi i GPR) oraz prędkości płynięcia lodu (z użyciem referencyjnego GPS) - opisują Grzegorz Rachlewicz, Andrzej Kostrzewski, Krzysztof Rymer z Instytutu Geoekologii i Geoinformacji UAM w Poznaniu w artykule poświęconym Stacji Polarnej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu „Petuniabukta” (Spitsbergen Środkowy, Svalbard).

- Podczas badań lodowców zbierane są też wszelkie materiały archiwalne - zdjęcia, zdjęcia lotnicze, mapy itp. Jest to jednocześnie uzupełniane o własne pomiary terenowe, które dawniej prowadzone były tradycyjnymi metodami geodezyjnymi, takimi jak teodolit czy fotogrametria naziemna. A współcześnie używa się precyzyjnych odbiorników GPS, skaningu laserowego lub bezzałogowych statków powietrznych, popularnie zwanych dronami, wyposażonych w kamery, pozwalające na rejestrację obiektów na powierzchni Ziemi w różnych zakresach fal elektromagnetycznych - wymienia prof. Rachlewicz.

Jak podkreśla, potężnym narzędziem są dziś również zdjęcia satelitarne wykonywane w dużej rozdzielczości, także z bardzo dużym zróżnicowaniem obrazowania. - Z tych wszystkich materiałów tworzy się mapy, na których przedstawiane są zasięgi czół lodowców w różnych momentach, może to być co kilkadziesiąt lat, co kilka, albo nawet kilka razy podczas jednego sezonu, wyliczając na tej podstawie, jak te czoła się przesunęły i w którą stronę - tłumaczy profesor.

Jedna ze studentek uczestniczących w wyprawie Alicja Kowalska zaznaczyła, że cofanie się lodowców przekłada się na prognozowanie tendencji wzrostu poziomu morza, jest to szczególnie istotne dla społeczności przybrzeżnych.

Studenci prowadzili także m.in. badania dendrochronologiczne, które w obszarach podbiegunowych prowadzone się na krzewinkach, niewielkich roślinach, które ze względu na panujące w tych szerokościach geograficznych warunki nie mogą wyrosnąć jak prawdziwe drzewa i płożą się po powierzchni terenu. - Jakkolwiek właśnie, jak prawdziwe drzewa, wytwarzają one koncentryczne przyrosty roczne, potocznie i popularnie zwane »słojami«. Różnica polega na tym, że w przypadku krzewinek spitsbergeńskich te przyrosty mają szerokość kilkunastu-kilkudziesięciu mikrometrów, a nie każdego roku w ogóle się pojawiają, więc ich obserwacja, po odpowiednim przygotowaniu preparatu, jest możliwa tylko pod mikroskopem - opowiada prof. Rachlewicz.

W okolicach Stacji UAM występuje na przykład dębik ośmiopłatkowy i wierzba polarna. - Po przeprowadzeniu odpowiedniej analizy można stwierdzić, ile dana roślina przeżyła lat - a w naszym przypadku może to sięgać nawet powyżej 100, a także jakie w danych latach panowały warunki, pozwalające na utworzenie węższego lub szerszego przyrostu - tłumaczy prof. Rachlewicz. - Ma to kolosalne znaczenie dla określenia zmienności klimatu i jego trendów z bardzo dużą - roczną - rozdzielczością. Wykonane preparaty i zebrany materiał roślinny może służyć jeszcze w wielu innych ciekawych analizach dotyczących warunków środowiskowych ich bytowania.

Podsumowując udział w warsztatach Alicja Kowalska zaznaczyła, że studenci pod okiem dobrych przewodników mogli stać się świadomymi obserwatorami, zobaczyć jak zmienia się nasz świat na przykładzie jednego miejsca na Ziemi. Dla niej najistotniejsze było - jak mówi - „zrozumienie wyzwań tego terenu, obycie techniczne ze sprzętem i aparaturą, szukanie rozwiązań na nieprzewidywalne warunki tego terenu”. - Zapisywaliśmy dane z termometrów gruntowych zamontowanych w Dolinie Ebby. Ponad 20 st. C zczytanej temperatury przy gruncie - to było ogromne zaskoczenie - relacjonuje studentka.

Letni sezon badawczy ramach XXX Wyprawy Polarnej UAM zakończy się na początku września. - Przed nami jeszcze wizyty grup naukowców z Wydziału Biologii i Wydziału Chemii UAM oraz Uniwersytetu Wrocławskiego. Odwiedzą nas również goście zagraniczni z Estonii, Czech i działającego na Spitsbergenie norweskiego University Centre in Svalbard (UNIS), którzy będą prowadzili swoje indywidualne interdyscyplinarne projekty badawcze – poinformował serwis Nauka w Polsce dr Krzysztof Rymer, kierownik Stacji Polarnej UAM.

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza (UAM) w Poznaniu prowadzi badania polarne w Arktyce i w Antarktyce od ponad 55 lat. Od 2011 r. UAM posiada własną stację badawczą na Spitsbergenie, leżącą około 1300 km od Bieguna Północnego. W czasie XX Ekspedycji Polarnej UAM, w okresie letnim 2015 roku, stacja została przeniesiona na zachodnie wybrzeże Zatoki Petunia, gdzie funkcjonuje do dziś. Infrastruktura stacji to obecnie 3 domki kontenerowe (o łącznej powierzchni około 40 m2) oraz hala namiotowa o powierzchni 40 m2., łącząca budynki.

Nauka w Polsce

am/ zan/