Jak poinformowano w komunikacie nadesłanym w poniedziałek z NCN do PAP, w uchwale podjętej 21 września Rada Narodowego Centrum Nauki wyraziła głębokie zaniepokojenie faktem, że w projekcie ustawy budżetowej państwa na rok 2026, przyjętym wstępnie przez Radę Ministrów pod koniec sierpnia, utrzymano niezmienione nakłady na finansowanie projektów badawczych przez NCN.

„Finansowanie przewidziane w ramach środków konkursowych NCN w żaden sposób nie odpowiada potrzebom rozwojowym Polski. Przyznanie w ciągu ostatniego roku dodatkowego dofinansowania 100 mln zł oraz obligacji w nominalnej wysokości 500 mln zł stanowiło istotne wsparcie rozwoju nauki, ale nie pokrywa wysokości skumulowanej inflacji z lat 2020-2024” – czytamy w uchwale Rady NCN.

Według rady projekt wysokości dotacji celowej oznacza m.in., że współczynnik sukcesu w głównych konkursach NCN stanie się w 2026 r. dwukrotnie niższy od wynoszącego 25 proc. wskaźnika w konkursach narodowych europejskich agencji grantowych. Jak zaznaczono, współczynnik sukcesu (czyli procent naukowców, którzy w zdobywali granty) na europejskim poziomie był normą w konkursach NCN w latach 2011- 2019.

„Rada NCN będzie zmuszona utrzymać ograniczenia w częstotliwości ogłaszania konkursów, a nawet rozważyć redukcję oferty konkursowej” – ostrzegli członkowie tego gremium.

Dodali, że proponowana wysokość dotacji podmiotowej ograniczy m.in. możliwości uczestnictwa naukowców pracujących w Polsce w projektach międzynarodowych, w tym w programach UE.

W uchwale podkreślono, że „wybór projektów w konkursach NCN odbywa się według najwyższych standardów światowych przez ekspertów z zagranicy”, a podczas oceny brane są pod uwagę dotychczasowe dokonania wnioskodawców oraz znaczenie poznawcze i społeczne badań. Zdaniem rady zbyt niski współczynnik sukcesu sprawia, że proces oceniania projektów jest kosztowo nieefektywny i prowadzi do tego, że bardzo dobre projekty nie dostają finansowania.

Jej autorzy zaznaczyli, że współczynnik sukcesu poniżej 25 proc. m.in. wyklucza znaczną część środowiska naukowego ze starań o dofinansowanie grantowe, zmniejsza szanse młodszych badaczy w konkursach otwartych, uprzywilejowuje silne ośrodki naukowe i zaburza proces rzetelnej ewaluacji dyscyplin naukowych.

Rada podkreśliła, że dodatkowe środki na konkursy grantowe nie tylko wzmocnią krajowy system badań, ale także zwiększą szanse polskich naukowców na zdobywanie funduszy europejskich. Jednocześnie gremium zwróciło uwagę, że przewaga krajów takich jak Stany Zjednoczone i Chiny w dziedzinie kluczowych innowacji – zarówno cywilizacyjnych, jak i obronnych – wynika przede wszystkim z konsekwentnego wspierania badań naukowych, w tym badań fundamentalnych.

„Rada NCN apeluje o zwiększenie dotacji celowej i podmiotowej łącznie o 400 mln zł.” – podsumowano.

Pod koniec sierpnia Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy budżetowej na 2026 r. Z projektu ujętego w układzie zadaniowym wynika, że planowana skonsolidowana kwota wydatków na szkolnictwo wyższe i naukę wyniesie 44,26 mld zł.

Narodowe Centrum Nauki oficjalnie rozpoczęło działalność w 2011 r. NCN finansuje badania podstawowe, czyli prace eksperymentalne lub teoretyczne prowadzone głównie w celu zdobycia nowej wiedzy o podstawach zjawisk i faktów, a nie z myślą o zastosowaniach komercyjnych. W latach 2011-2024 centrum przeznaczyło 16,72 mld zł na ponad 31 tys. projektów.(PAP)

Nauka w Polsce

abu/ agt/