Jego zdaniem badanie to stanowi pierwszy tak kompleksowy dowód, że tempo starzenia można do pewnego stopnia regulować, wpływając na aktywność niektórych genów poprzez styl życia. Zespół kierowany przez prof. Manela Estellera z Josep Carreras Leukaemia Research Institute w Barcelonie opisał wielowarstwową analizę molekularną najstarszej zweryfikowanej osoby na świecie, określanej jako M116.

Wielowarstwowość badania polegała na tym, że eksperci z różnych dziedzin biologii i medycyny przeanalizowali jej genom (zestaw genów), epigenom (regulację aktywności genów), transkryptom (produkowane RNA), proteom (zestaw białek), metabolom (produkty przemiany materii) i mikrobiom (bakterie zasiedlające organizm), uzyskując wyjątkowo pełny obraz organizmu na poziomie komórkowym.

Wszystkie te badania wykazały, że mimo bardzo zaawansowanego wieku 117 lat M116 zachowała zaskakująco dobrą kondycję biologiczną. W jej komórkach obserwowano cechy typowe dla znacznie młodszych osób: niski poziom stanu zapalnego, korzystny profil metaboliczny (niski LDL i trójglicerydy, optymalny poziom HDL) oraz wyjątkowo zróżnicowany mikrobiom jelitowy (obfitość rodzaju Bifidobacterium, niski udział Proteobacteria i Verrucomicrobiota, ograniczoną liczbę prozapalnych bakterii Clostridium).

Układ odpornościowy także wykazywał oznaki równowagi i efektywności, co zdaniem badaczy mogło chronić ją przed typowymi chorobami wieku starczego.

Jednocześnie autorzy nie zidentyfikowali żadnego pojedynczego „genu długowieczności” u tej osoby.

- To bardzo dobra publikacja. Po pierwsze dlatego, że stoi za nią uznany zespół specjalistów, po drugie - to pierwsze tak holistyczne badanie obejmujące jednocześnie wiele „omik”, czyli warstw informacji molekularnej komórek. A tylko w ten sposób, zestawiając wiele różnych pakietów informacji, możemy zrozumieć, co naprawdę dzieje się w pojedynczej komórce - ocenił w rozmowie z PAP polski epigenetyk dr hab. Tomasz Wojdacz, prof. Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie.

- To badanie jako pierwsze tak wyraźnie pokazało, że osoby długowieczne są młodsze epigenetycznie - dodał.

Epigenetyka to dziedzina, która zajmuje się zmianami w sposobie działania genów, niewynikającymi ze zmian zapisu w samym DNA (takich jak np. mutacje), ale z procesów regulacyjnych zachodzących w komórkach pod wpływem środowiska, diety czy stresu. - To, z jakim zestawem genów się rodzimy, jest niezmienne. Ale to, jak te geny pracują, zależy już od naszego życia - wytłumaczył prof. Wojdacz.

Zwrócił uwagę, że w badaniu M116 niemal wszystkie tzw. zegary epigenetyczne (czyli narzędzia pozwalające określić biologiczny wiek komórek na podstawie zmian epigenetycznych, jakie zaszły w DNA tych komórek) wskazywały na wiek biologiczny znacznie niższy niż metrykalny. W uproszczeniu można powiedzieć, że jej komórki były młodsze niż wynikałoby z wieku kalendarzowego. Styl życia nie przyspieszył procesów starzenia, a wręcz przeciwnie - spowolnił akumulację zmian epigenetycznych.

Zdaniem eksperta to właśnie ten wątek stanowi najcenniejszy wniosek z publikacji. - Z genetyką się nie dyskutuje, bo genów nie zmienimy. Ale na epigenetykę mamy wpływ przez całe życie. I to ona wydaje się dziś kluczowa dla zdrowego starzenia - podkreślił prof. Wojdacz.

Badacz zwrócił też uwagę na znaczenie mikrobiomu, czyli bakterii zasiedlających organizm, które, jak pokazano w omawianej publikacji, u stusiedemnastolatki miały cechy typowe dla osób młodych. Jego zdaniem jest to bardzo ciekawy trop. - To kolejne badanie potwierdzające, że mikrobiom oddziałuje na epigenetykę i może pośrednio wpływać na długość życia. Różnorodny mikrobiom to oznaka zdrowego organizmu - powiedział.

Jak dodał, oczywiście każdy z nas chciałby wiedzieć, co dokładnie sprawiło, że M116 tak długo zachowała zdrowie i dobrą kondycję.

- Aby zidentyfikować konkretne czynniki środowiskowe spowalniające zegary epigenetyczne, potrzebne są duże badania na grupach osób długowiecznych. Na razie możemy jedynie stwierdzić, że epigenetycznie badana osoba była młodsza, ale nie umiemy wskazać jednego czynnika, który zwolnił u niej zegar epigenetyczny. Badania nad takimi czynnikami trwają i są coraz bardziej zaawansowane, ale są też trudne. Szczególnie, że w jednym czasie musimy badać wiele czynników, takich jak dieta, poziom stresu, aktywność fizyczna. Niemniej jednak coraz to nowe publikacje potwierdzają, że konkretne czynniki środowiskowe mniej lub bardziej zwalniają albo przyśpieszają zegary epigenetyczne naszych komórek - zaznaczył.

Zdaniem prof. Wojdacza tego rodzaju analizy wyznaczają nowy kierunek w badaniach nad starzeniem. Pokazują, że długowieczność nie musi oznaczać choroby i osłabienia, a biologia człowieka pozwala na utrzymanie zdrowia także w bardzo zaawansowanym wieku.

- Ja wolę mówić o zdrowym starzeniu się niż o „longevity medicine”. Bo przecież chodzi o jak najdłuższe życie w dobrej kondycji - podsumował prof. Wojdacz.

M116 urodziła się 4 marca 1907 r. w San Francisco w rodzinie hiszpańskiej. Większość życia spędziła w Hiszpanii. Była najstarszą żyjącą osobą na świecie. Zmarła w wieku 117 lat i 168 dni. W badaniach nie stwierdzono u niej chorób nowotworowych ani neurodegeneracyjnych.

Katarzyna Czechowicz (PAP)

kap/ bar/ lm/