Nagroda przyznawana jest od 2013 roku za wybitne osiągnięcia w badaniach podstawowych prowadzonych w polskich instytucjach naukowych. Otrzymują ją osoby, które swoją pracą poszerzają granice wiedzy i wnoszą istotny wkład w naukę światową. Wyróżnienie przyznawane jest corocznie w trzech obszarach: nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce; nauk o życiu; nauk ścisłych i technicznych. Jego wysokość to 50 tys. zł dla każdego z laureatów.

Minister nauki i szkolnictwa wyższego Marcin Kulasek podkreślił podczas wieczornej gali, że nagroda Narodowego Centrum Nauki jest jedną z najważniejszych w Polsce nagród dla badaczy młodego pokolenia pracujących w ośrodkach naukowych. Laureatom życzył, aby ich badania rozwijały się coraz intensywniej oraz dawały im nieustanną satysfakcję, radość i prestiż.

– Beneficjentem tego wszystkiego, tych badań, tych młodych naukowców będzie cała Polska. Warto jednak pamiętać, że nagrody nie są miarą naukowego sukcesu, lecz bardziej reflektorem skierowanym w danej chwili na danego naukowca, pomagającym uświadomić nam, że często przełomowe odkrycia dokonują się w ciszy, bardzo blisko nas – zaznaczył minister nauki.

Dyrektor NCN prof. Krzysztof Jóźwiak wskazał podczas uroczystości, że w 13. edycji nagrody zgłoszono bardzo dużą liczbę 125 kandydatur, co postawiło kapitułę przed bardzo poważnym wyzwaniem.

– Chciałem zapewnić jednak, że było to zadanie bardzo satysfakcjonujące i kapituła ma przekonanie, że w każdym z obszarów został wybrany laureat lub laureatka o wyśmienitych osiągnięciach badawczych, których odkrycia naukowe spotkały się z bardzo dużym międzynarodowym uznaniem i którzy w trudnej konkurencji pokonali innych, również wybitnych kandydatów – ocenił prof. Jóźwiak.

Według niego laureaci wyróżnienia należą do „pokolenia NCN – licznej grupy młodych, ambitnych naukowców i naukowczyń, którzy pod skrzydłami NCN albo rozpoczynali swoje kariery naukowe, albo zakładali i rozwijali swoje grupy badawcze, albo przenosili się z zagranicy do polskich instytucji, albo też robili wszystkie te rzeczy jednocześnie”.

– Jeszcze kilka lat temu mówiliśmy o takim pokoleniu raczej w naszej NCN-owej bańce. Dzisiaj o pokoleniu NCN mówią ministrowie na konferencjach prasowych, mówią posłowie na komisjach sejmowych, mówią włodarze nauki w naszym kraju, czy wreszcie mówią o tym sami młodzi naukowcy. I to naprawdę bardzo cieszy. Jednocześnie chcę podkreślić, że w moich oczach jest to też wielkie zobowiązanie – mówił szef NCN.

Tegoroczne nagrody NCN odebrali: dr hab. Łucja Kowalewska i prof. Maciej Stolarski pracujący na Uniwersytecie Warszawskim oraz dr hab. Bartosz Szyszko z Uniwersytetu Wrocławskiego.

Dr hab. Łucja Kowalewska pracuje na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się biologią komórki roślinnej, w szczególności strukturą i dynamiką błon plastydowych. Według jurorów badania laureatki wnoszą istotny wkład w zrozumienie zależności między geometrią błon a ich funkcją. Badaczka wykazała, że organizacja przestrzenna błon jest nie tylko efektem samoorganizacji jej elementów budulcowych, ale aktywnie reguluje procesy życiowe komórki, co stanowi zmianę dotychczasowego paradygmatu w biologii komórki.

Prof. Maciej Stolarski z Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego bada zjawisko mentalnych podróży w czasie. Badacz opracował wskaźnik odchylenia od zrównoważonej perspektywy czasowej, który stał się punktem odniesienia dla badań prowadzonych na całym świecie. Analizuje też, jak różnice w postrzeganiu czasu wpływają na emocje, relacje czy skuteczność działania – również w sporcie. W ostatnich latach połączył naukę z pasją do biegów ultra, pokazując, że myślenie przyszłościowe sprzyja regularnym treningom, wytrwałości i lepszym wynikom.

Dr hab. Bartosz Szyszko jest profesorem na Uniwersytecie Wrocławskim, specjalizuje się w chemii supramolekularnej. Kierowany przez niego zespół zajmuje się syntezą i badaniem rotaksanów, katenanów i węzłów molekularnych – cząsteczek splecionych mechanicznie, przypominających ogniwa łańcucha. Osiągnięcia jego grupy obejmują m.in. opracowanie nowych metod tworzenia struktur o nietrywialnej topologii, w tym z wykorzystaniem klastrów jonów metali jako szablonów konstrukcyjnych. Naukowcy odkryli także nowy typ ruchu molekularnego w rotaksanach, nazwany „trzepotaniem”.

W kolejnych tygodniach laureatki i laureaci zaprezentują swoje badania w cyklu Nauka w Centrum, organizowanym wspólnie przez NCN i Fundację Centrum Kopernika.

Nagroda została ustanowiona w 2013 roku przez Radę NCN jako wyróżnienie dla naukowców zatrudnionych w Polsce, prowadzących badania podstawowe na najwyższym poziomie. Dotąd uhonorowano nią 36 badaczek i badaczy.

Serwis PAP Nauka w Polsce jest jednym z patronów medialnych wydarzenia. (PAP)

rgr/ mhr/