SatCen zlokalizowane jest w bazie lotniczej Torrejón de Ardoz niedaleko Madrytu. Powstało w 1993 r. jako centrum satelitarne dla państw zachodnich UE. Od 2002 r. służy wszystkim krajom wspólnoty.

Praca unijnego ośrodka satelitarnego polega na analizie zdjęć satelitarnych i lotniczych. SatCen wspiera prowadzenie polityki zagranicznej UE i pomaga lepiej zrozumieć sytuację na świecie. Eksperci pracujący w centrum pod Madrytem dostarczają analiz, które są wykorzystywane w różnego rodzaju sytuacjach kryzysowych – od monitorowania przebiegu wojen po obserwowanie katastrof naturalnych i wywołanych przez człowieka.

Od rosyjskiej napaści na Ukrainę w lutym 2022 r. SatCen jest też wykorzystywany do obserwowania przebiegu działań wojennych w tym kraju. Dostarcza w ten sposób informacji organom unijnym w Brukseli i stolicom państw członkowskich.

SatCen bywa angażowany do akcji ewakuacyjnych. Po przejęciu władzy w Afganistanie przez talibów ośrodek przygotował mapy referencyjne i mapy czasu reakcji, aby wesprzeć w sierpniu 2021 r. ewakuację obywateli UE z Afganistanu.

Mapy referencyjne zawierają istotne informacje niezbędne do przygotowania planu ewakuacji, takie jak sieć drogowa, główne węzły komunikacyjne, ambasady europejskie, szpitale, budynki rządowe, sieć drogową i główne węzły komunikacyjne. Mapy czasu reakcji pokazują, ile czasu zajmuje dotarcie z określonych punktów odniesienia do kluczowych miejsc, na przykład z ambasad europejskich na lotnisko międzynarodowe.

W 2021 r. SatCen dostarczał danych na temat gromadzenia się ludzi na granicy pomiędzy Polską a Białorusią w 2021 r. Zwłaszcza monitorował rozwój skupisk ludzkich i zakładanie prowizorycznych obozów. W mroźnych warunkach możliwe było wykorzystanie analiz termicznych.

SatCen podglądało też rozwój sytuacji w Chinach po pierwszej fali zakażeń wirusem COVID-19 na przełomie 2019 i 2020 r. Analiza zdjęć satelitarnych umożliwiła pokazanie zmian w terenie. Widać było wznoszenie w ekspresowym tempie szpitali w Wuhan.

Eksperci z ośrodka pomogli też w namierzeniu somalijskich piratów, którzy w 2017 r. porwali statek handlowy przewożący paliwo z Dżibuti do Mogadiszu. Na pokładzie statku Aris 13, pływającego pod banderą Komorów, znajdowało się ośmiu marynarzy ze Sri Lanki. Ponieważ po porwaniu statku piraci odcięli urządzenia pozycjonujące i komunikacyjne – standardowa weryfikacja lokalizacji statków handlowych przestała być pomocna. Z prośbą o pomoc do SatCen zwróciła się unijna operacja Atlanta, która od 2008 r. walczy z piractwem w Rogu Afryki.

Centrum przeprowadziło analizę zdjęć z obserwacji Ziemi o bardzo wysokiej rozdzielczości. Po porównaniu z naziemnymi i lotniczymi zdjęciami porwanego statku udało się zlokalizować tankowiec w pobliżu portu w północno-wschodniej Somalii. Negocjacje z grupą uzbrojonych piratów podjęła lokalna starszyzna i straż przybrzeżna. Zwrócili oni statek cztery dni po porwaniu, nie dostali okupu.

SatCen przydało się także do oceny skali zniszczeń po tym, jak w porcie w Bejrucie w sierpniu 2020 r. eksplodowała składowana tam saletra. Zdjęcia pokazały katastrofalną w skutkach eksplozję, w wyniku której domy mogło stracić nawet do 300 tys. mieszkańców libańskiej stolicy.

Od 2016 r. SatCen jest też podmiotem odpowiedzialnym za realizację unijnego programu obserwowania Ziemi Copernicus.

Powstanie Centrum Operacji Satelitarnych w Polsce zapowiedział w niedzielę premier Donald Tusk. Jak poinformował, decyzja zapadła po rozmowie na jednym z paneli podczas drugiego dnia konwencji KO. – Rozmawiamy o przyszłości, ale nie z głową w chmurach, tylko patrząc naprawdę odważnie w niebo i podejmując nawet decyzje – powiedział. Dodał, że na spotkaniu o polskiej obecności w kosmosie i szansach z tym związanych rozmawiano także o „jednej z najważniejszych potrzeb, która może spiąć wiele elementów sukcesów (uczestników spotkania – PAP) i tego, co do tej pory zrobili, i co jest niezbędne z punktu widzenia także szeroko pojętego bezpieczeństwa Polski, czyli o Centrum Operacji Satelitarnych”.

Według premiera Polska „ma genialnych ludzi” i „ma do dyspozycji także środki – żeby Centrum Operacji Satelitarnych, koordynujące działania, będące też takim miejscem, które będzie synergetyczne dla wszystkich, którzy (…) umieją wykorzystywać nasze możliwości satelitarne – żeby powstało w Polsce, i to jak najszybciej”. (PAP)

mce/ zan/ mhr/