Podczas wtorkowego posiedzenia sejmowej Komisji Edukacji i Nauki na wniosek posłów opozycji wiceminister nauki Marek Gzik przedstawił informację o finansowaniu programów badawczych przez rząd.

Tegoroczny konkurs na finansowanie specjalnej aparatury naukowo-badawczej (SPUB) ujawnił dysproporcję między potrzebami polskich jednostek a budżetem programu. Finansowanie otrzymało początkowo tylko 11 spośród 175 ocenionych pozytywnie wniosków. Brak dotacji dla ośrodków takich jak radioteleskop UMK w Toruniu wywołał krytykę medialną i wymusił interwencję polityczną, w tym premiera Donalda Tuska.

Wiceminister Marek Gzik komentując przebieg konkursu, zapewnił, że spośród 170 mln zł na SPUB większość pieniędzy została już rozplanowana w poprzednich latach – m.in. przez ministra Przemysława Czarnka. W związku z tym w budżecie programu zostało tylko tyle środków, aby uruchomić zaledwie 11 nowych projektów.

– Dla nas wszystkie projekty pozytywnie ocenione są bardzo ważne – ocenił Gzik.

Wiceminister zapewnił, że to zespół ekspertów – reprezentujących różne dziedziny i dyscypliny nauki – przedstawił ministerstwu listę rankingową projektów do finansowania. Na podstawie tego eksperckiego rankingu ogłoszono, kto został beneficjentem. Marek Gzik zaalarmował też, że dostaje sygnały od ekspertów, którzy brali udział w ocenie wniosków w konkursie na SPUB, że są szykanowani za wyniki konkursu. Gzik zaapelował o szacunek dla ich pracy.

Wspomniał, że opinia publiczna zaczęła się jednak wtedy wstawiać za niektórymi niesfinansowanymi projektami. Gzik wyraził zaniepokojenie, że jeżeli pieniądze będą przyznawane np. na podstawie presji medialnej zamiast na podstawie oceny ekspertów – podział środków będzie krzywdzący.

Dodał, że ministerstwo rozmawia z instytucjami, czy jest możliwość finansowania niektórych z tych projektów z innych źródeł (innych niż konkurs SPUB), np. subwencji, które dostają uczelnie. – Wiemy, że na kontach uczelni jest 2,5 mld zł w obligacjach – powiedział Gzik i ocenił, że uczelnie są w stanie udźwignąć niektóre wydatki związane z utrzymaniem swojej aparatury.

Podał przykład, że na UMK trafiły w obligacjach 92 mln zł, a finansowanie tamtejszego radioteleskopu kosztuje 600 tys. zł rocznie. Wiceminister wyraził pytanie, czy UMK nie stać na sfinansowanie działania aparatury.

– Rozmawiamy o wszystkich projektach – zapewnił. Dodał, że jeśli będzie potrzeba i duże ryzyko, że aparaturze grozi zamknięcie, ministerstwo będzie starało się wspierać te projekty.

Dodał, że jest też możliwość, że Narodowe Centrum Badań i Rozwoju sfinansuje część kosztów infrastruktury badawczej w ramach programu INFRASTART z budżetem 100 mln zł.

Zachęcił też instytucje do współpracy z przemysłem i pozyskiwania środków z biznesu.

Naukowiec prof. Michał Tomza zwrócił uwagę na problem systemowy. Jego zdaniem czym innym jest utrzymanie strategicznych projektów – np. statku badawczego, reaktora czy stacji badawczej – których finansowania ze względów strategicznych nie można przerwać. A co innego to finansowanie mniejszych projektów, które mogłyby ubiegać się o finansowanie w ramach systemu konkursowego, np. z NAWA, NCN, NCBR.

Marek Gzik skomentował, że jeśli da się gwarancję całkowitego finansowania jakiegoś urządzenia, to instytucje przestaną się starać o pozyskanie dodatkowych środków z agencji grantowych czy np. biznesu.

Prof. Mirosława Ostrowska, wiceprezes PAN z Instytutu Oceanologii PAN, odpowiedziała jednak, że bez gwarancji finansowania infrastruktury – trudno się starać o granty, w których deklaruje się wykorzystanie właśnie tych specjalnych urządzeń. (PAP)

lt/ mhr/