Obumieranie neuronów w mózgu zachodzi przez całe życie, ale w podeszłym wieku nasila się. Ponadto, osoby starsze są bardziej narażone na wystąpienie chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera czy Parkinsona, w których procesy obumierania neuronów przyspieszają i które prowadzą do demencji.

Naukowcy z University of Colorado Anschutz (Aurora, Kolorado, USA) wykazali w swoich najnowszych doświadczeniach, że lek sargramostim, stosowany np. do stymulowania szpiku kostnego do produkcji białych krwinek, może spowalniać proces obumierania neuronów. Rodzi to nadzieję, że w przyszłości lek ten mógłby być stosowany u pacjentów z chorobami neurodegeneracyjnymi, które upośledzają zdolności poznawcze, jak np. choroba Alzheimera.

Sargramostim należy do grupy czynników stymulujących tworzenie kolonii granulocytów i makrofagów (GM-CSF). Jest produkowanym przy pomocy technik inżynierii genetycznej odpowiednikiem naturalnego białka występującego w organizmie. W praktyce stosuje się go m.in. u pacjentów po chemioterapii do stymulowania szpiku kostnego do produkcji białych krwinek, takich jak granulocyty, makrofagi i komórki dendrytyczne. Jest też stosowany w niektórych chorobach autoimmunologicznych.

W swoich badaniach prowadzonych na ludziach w różnym wieku zespół pod kierunkiem dr. Stefana H. Sillaua wykazał, że w ciągu całego życia – u osób od 2 do 85 lat – w osoczu krwi wykładniczo rośnie stężenie białka o nazwie C-końcowa hydrolaza ubikwityny L1 (UCH-L1) oraz białka o nazwie neurofilament lekki (NfL). Białka te są uwalniane przez obumierające w mózgu neurony i dlatego można je uznać za biomarkery neurodegeneracji.

Badacze odnotowali też, że poziom UCH-L1 oraz NfL rośnie szybciej u kobiet mających wyższe ryzyko zachorowania na alzheimera. Ponadto, po 40. roku życia zaczyna wyraźnie wzrastać stężenie białka GFAP, które jest wskaźnikiem stanu zapalnego w mózgu, istotnie przyczyniającego się do pogorszenia zdolności poznawczych. Poziomy wszystkich trzech białek są znacznie podwyższone u osób z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi.

W badaniu klinicznym zastosowanie u pacjentów z chorobą Alzheimera sargramostimu zahamowało obumieranie neuronów, a poziom UCH-L1 zmniejszył się do poziomu typowego dla zdrowych dzieci w wieku 5 lat.

– W naszym badaniu podawanie sargramostimu pacjentom z alzheimerem doprowadziło do spadku - o 40 proc. - poziomu UCH-L1, będącego wskaźnikiem śmierci neuronów. To był poziom obserwowany we wczesnych latach życia - skomentował współautor pracy prof. Huntington Potter z University of Colorado Anschutz.

Ponadto pacjenci otrzymujący lek uzyskali lepsze wyniki w jednym z testów oceniających podstawowe zdolności poznawcze – tzw. Mini-Mental State Exam (MMSE), w porównaniu z osobami otrzymującymi placebo. W innych testach nie odnotowano jednak różnic.

Wcześniej w badaniach na szczurach będących modelem choroby Alzheimera obserwowano, że stosowanie GM-CSF ogranicza apoptozę (samobójczą śmierć) neuronów i rozrost astrocytów (astrogliozę), które są jednym z rodzajów komórek glejowych w mózgu. Według dr. Pottera również u zwierząt po kilku tygodniach stosowania GM-CSF poprawiały się zdolności poznawcze.

Zdaniem naukowców najnowsza praca może zaowocować stworzeniem testów do wcześniejszego diagnozowania choroby Alzheimera oraz nowymi metodami jej leczenia.

Badacze podkreślają jednak, że uzyskane przez nich wyniki wciąż są wstępne. Nie wiadomo, czy lek będzie spowalniał uszkodzenie neuronów u pacjentów z alzheimerem tylko w przypadku ciągłego podawania go. Po upływie 45 dni od zakończenia terapii poziom UCH-L1 wrócił do poziomu sprzed terapii, ale poprawa wyników w teście MMSE utrzymała się.

Konieczne będą też dalsze badania, aby ustalić, czy lek może ograniczyć obumieranie neuronów i spadek funkcji poznawczych, do których dochodzi naturalnie wraz z wiekiem.

Obecnie trwa drugie, dłuższe i szersze badanie kliniczne sargramostimu wśród pacjentów z chorobą Alzheimera o nasileniu łagodnym do umiarkowanego.

Dopóki badania kliniczne nie zostaną zakończone, a odpowiednie agencje nie zatwierdzą sargramostimu w leczeniu choroby Alzheimera, leku nie należy przepisywać ani przyjmować w żadnym innym celu niż zatwierdzono – podsumowali naukowcy. (PAP)

jjj/ bar/