Budowa obserwatorium astronomicznego na szczycie chilijskiej góry Cinchado-North rozpoczęła się 1965 roku, trzy lata po założeniu ESO. Wybór padł na to miejsce ze względu na dostępność lokalizacji, suchy klimat i świetne warunki obserwacyjne, idealne do budowy dużego obserwatorium. Nazwa obserwatorium: La Silla, pochodzi od kształtu góry – w języku hiszpańskim „la silla” oznacza „siodło”.

Początkowo obserwatorium było wyposażone we względnie niewielkie teleskopy o średnicach 1 metra oraz 1,52 metra. Później liczba instrumentów obserwacyjnych rosła, a obecnie działa tutaj 13 teleskopów należących do ESO, ale także do różnych krajów, uniwersytetów lub międzynarodowych projektów. Są wśród nich np. takie teleskopy jak TRAPPIST-South, Rapid Eye Mount (REM) czy teleskop TAROT do śledzenia błysków gamma.

Obserwatorium La Silla jest jednym z czołowych obserwatoriów świata. Zebrane tutaj dane astronomiczne stanowią podstawę do ponad 200 publikacji naukowych rocznie. W La Silla znajdują się dwa istotne teleskopy klasy 4 metrów. Jednym jest 3,6-metrowy teleskop ESO, na którym działa spektrograf HARPS, słynny z bardzo wysokiej rozdzielczości oraz z odkryć wielu planet pozasłonecznych. Drugi to 3,58-metrowy Teleskop Nowej Technologii (New Technology Telescope – NTT). Był to pierwszy na świecie teleskop, w którym zwierciadło główne sterowano komputerowo. Technika ta, zwana optyką aktywną, stanowi obecnie podstawowy element największych teleskopów świata. Oba wspomniane teleskopy czeka niedługo modernizacja, otrzymają nowe instrumenty tak, aby nadal były w czołówce światowych badań astronomicznych.

Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO) wskazuje, że Obserwatorium La Silla przyczyniło się do różnych przełomowych badań, m.in. do odkrycia, iż tempo rozszerzania się Wszechświata wzrasta (za co w 2011 przyznano Nagrodę Nobla), do odkrycia planety wokół najbliższej gwiazdy względem Słońca (planeta o nazwie Proxima b), obserwacji pierwszego światła od źródła fal grawitacyjnych, najdokładniejszego ustalenia odległości do pobliskich galaktyk (projekt Araucaria), czy odkrycia siedmiu planet w układzie TRAPPIST-1.

W swojej historii miało też dwa wydarzenia przykuwające uwagę wszystkich teleskopów na wiele tygodni: wybuch supernowej SN 1987A w Wielkim Obłoku Magellana (była to najjaśniejsza supernowa od XVII wieku, pierwsza tak bliska obserwowana współczesnymi teleskopami astronomicznymi) oraz kolizja komety Shoemaker-Levy 9 z Jowiszem.

ESO podkreśla, iż Obserwatorium La Silla odegrało też bardzo ważną rolę w wykształceniu nowego pokolenia europejskich astronomów.

La Silla znajduje się na terenie Chile, gdzie trzęsienia ziemi są bardzo częste. Na szczęście na razie żadne z nich nie spowodowało większych problemów dla obserwatorium i to pomimo, iż kilka bardzo silnych trzęsień miało epicentra całkiem niedaleko. Natomiast obecnie największym zagrożeniem dla Obserwatorium La Silla staje się zanieczyszczenia nocnego nieba sztucznym światłem od pobliskiej Autostrady Panamerykańskiej.

Co ciekawe, natura przygotowała urodzinowy prezent dla Obserwatorium La Silla. W dniu 2 lipca 2019 r. nastąpi całkowite zaćmienie Słońca, a pas całkowitego zaćmienia przebiegnie m.in. właśnie przez teren obserwatorium.

La Silla ma pośrednio związek z Polską, bowiem nasz kraj od kilku lat jest członkiem Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO), które jest właścicielem Obserwatorium La Silla.

Źródło: strona Obserwatorium La Silla https://www.eso.org/public/teles-instr/lasilla/ (PAP)

cza/ ekr/