Naukowcom z warszawskiego Instytutu Geofizyki PAN udało się, z dotychczas nieosiągalną dokładnością, zbadać strukturę zewnętrznej powłoki Ziemi w południowo-wschodniej Polsce. Wyniki prac wykonanych w ramach projektu POLCRUST mogą mieć znaczenie m.in. dla przemysłu naftowego.

W ramach projektu POLCRUST pod koniec 2010 r., na obszarze południowo-wschodniej Polski przeprowadzono badania litosfery - zewnętrznej powłoki Ziemi - zaliczane do najnowszej generacji prac sejsmicznych. Analiza zgromadzonych danych pozwoliła szczegółowo odtworzyć budowę zewnętrznej powłoki skorupy ziemskiej na obszarze Lubelszczyzny, południowego Podlasia i polskich Karpat Wschodnich. Geofizykom z IGF PAN udało się także opracować nowe modele rozwoju geodynamicznego tej części Europy Centralnej. O swoich osiągnięciach poinformowali w przesłanym PAP komunikacie przedstawiciele IGF PAN.

Wyniki badań mogą okazać się pomocne przy poszukiwaniach surowców naturalnych w Polsce. Jak w rozmowie z PAP wyjaśnił prof. Aleksander Guterch z Zakładu Sejsmicznych Badań Litosfery IGF PAN, POLCRUST nie miał na celu wskazania konkretnych złóż surowców naturalnych w południowej Polsce. Ale dzięki projektowi rozpoznano, jak wygląda skorupa ziemska do pierwszych 5-6 km a nawet 10 km i co się dzieje jeszcze głębiej. "A to, co się dzieje niżej - na głębokości dziesiątków kilometrów - rzuca światło na możliwość powstania odpowiednich surowców w skorupie osadowej" - wyjaśnił ekspert i dodał, że na obszarze objętym badaniami, koncesje naftowe sprzedano konkretnym firmom.

Poznanie litosfery południowej Polski ma nie tylko dużą wartość naukową. Jak wyjaśniono w komunikacie IGF PAN, na obszarze południowo-wschodniej Polski "stykają się trzy wielkie systemy geologiczne budujące kontynent europejski: licząca ponad miliard lat wschodnio-europejska płyta prekambryjska, platforma paleozoiczna Centralnej i Zachodniej Europy w wieku około 300 mln lat oraz młody system alpejski, reprezentowany w Polsce przez Karpaty. W Europie nie ma bardziej złożonej struktury litosfery, określanej często jako węzeł geotektoniczny kontynentu europejskiego. Poznanie jej budowy ma kluczowe znaczenie dla rozwiązania podstawowych problemów geodynamiki tego obszaru" - wytłumaczono.

"Eksperyment POLCRUST wyróżnia niespotykana skala dokładności badań geofizycznych, wynikająca z wielokrotnego prześwietlenia badanych obszarów falami sejsmicznymi. Tak precyzyjnych badań tego typu w Europie jeszcze nie było” - skomentował prof. Aleksander Guterch.

Jak wyjaśniają przedstawiciele IGF PAN główne metody badań głębokich struktur litosfery i całego wnętrza Ziemi są oparte na analizie przebiegu fal sejsmicznych - np. generowanych za pomocą ładunków wybuchowych. Na podstawie zmian prędkości fal sejsmicznych wnioskuje się o gęstości, ściśliwości i sztywności ośrodka, przez który przechodziły. Dane te są podstawą do ustalania budowy wnętrza Ziemi i rozkładu występujących w nim niejednorodności.

Projekt POLCRUST zrealizowało konsorcjum naukowo-przemysłowe, w skład którego wchodziły: Instytut Geofizyki PAN, Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. (PGNiG) oraz Przedsiębiorstwo GEOFIZYKA Toruń Sp. z o.o. Koszty prac - 15 mln zł - w całości pokryto ze środków pozabudżetowych przekazanych przez PGNiG oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na wniosek Ministra Środowiska.

PAP - Nauka w Polsce

lt/ agt/bsz