W hiszpańskich badaniach terapia z użyciem tych komórek przyczyniła się do naprawy tkanki nerwowej mózgu, dzięki czemu gryzonie były już po 24 godzinach sprawniejsze od szczurów nieleczonych.

Udar mózgu, który zgodnie z szacunkami Światowej Organizacji Zdrowia wystąpi u co szóstej osoby na świecie, jest uważany za główną przyczynę niepełnosprawności ludzi po 40. roku życia. W Polsce przechodzi go co roku ok. 70 tys. osób, z czego co najmniej 20 proc. wymaga później stałej opieki, a 30 proc. pomocy w codziennych czynnościach. Dlatego naukowcy ciągle poszukują metod, które pozwoliłyby poprawić sprawność funkcjonowanie osób po udarze.

Z dotychczasowych badań na zwierzętach wynika, że dobre efekty mogłaby przynieść terapia z użyciem komórek macierzystych. Dotychczas nie przeprowadzono jednak badań klinicznych nad skutecznością tej metody wśród pacjentów. Ciągle brak bowiem ważnych danych na temat tego, jaki rodzaj komórek macierzystych i z jakich źródeł najlepiej zastosować oraz kiedy i w jaki sposób je zaaplikować.

Eksperymenty wskazują, że jak najwcześniejsze podanie komórek macierzystych, w tzw. ostrej fazie udaru, mogłoby powstrzymać kaskadę szkodliwych dla mózgu procesów związanych z niedotlenieniem tkanki nerwowej.

Z innych badań wynika, że najbezpieczniejsze i bardzo skuteczne byłoby użycie autologicznych, tj. własnych, komórek macierzystych pacjenta. Jednak przygotowanie ich zabiera czas, dlatego można by je stosować dopiero kilka tygodni po udarze. Z tej przyczyny, podanie komórek allogenicznych, tj. od dawcy, byłoby dobrą alternatywą w ostrej fazie udaru.

Naukowcy rozważają też, czy najlepiej zastosować zarodkowe komórki macierzyste, które są najbardziej wszechstronne w rozwoju, a zarazem budzą najwięcej zastrzeżeń natury etycznej, czy lepiej wykorzystać komórki macierzyste pobrane z dorosłego organizmu. Wówczas mogłyby to być komórki macierzyste krwi, tkanki nerwowej czy tzw. mezenchymalne komórki macierzyste, z których może powstawać tkanka tłuszczowa, mięśniowa, nerwowa, chrząstka.

Komórki mezenchymalne są o tyle obiecujące, że można je łatwo pozyskiwać ze szpiku kostnego lub tkanki tłuszczowej. Doświadczenia na zwierzętach mają pomóc wyjaśnić wszystkie wątpliwości związane z bezpieczeństwem i skutecznością tej metody terapii.

Naukowcy ze Szpitala Uniwersyteckiego La Paz w Madrycie (Hiszpania) prowadzili badania na szczurach, u których wywoływano niedokrwienny udar mózgu (przez zablokowanie środkowej tętnicy mózgowej). Pół godziny po tym zdarzeniu części zwierząt wstrzyknięto dożylnie mezenchymalne komórki macierzyste pobrane od innych szczurów. Były to bądź komórki ze szpiku kostnego, bądź z tkanki tłuszczowej. Grupie kontrolnej wstrzykiwano w tym czasie roztwór soli fizjologicznej.

Objętość obszaru mózgu uszkodzonego w wyniku udaru sprawdzano przy użyciu rezonansu magnetycznego. Aby sprawdzić, czy wszczepione komórki macierzyste faktycznie osiadły w uszkodzonych miejscach mózgu przeanalizowano próbki tkanki pobranej od szczurów po ich uśmierceniu. Okazało się, że 24 godziny po udarze gryzonie, którym podano komórki macierzyste, były sprawniejsze niż zwierzęta z grupy kontrolnej. W testach sprawdzano m.in. ich zdolność do prostowania przedniej lewej łapki, siłę chwytu lewej kończyny, zdolność do spontanicznych ruchów, do chodzenia w kółko w lewą stronę oraz do biegania na bieżni obrotowej bez upadku.

Po dwóch tygodniach gryzonie leczone przy pomocy komórek uzyskiwały niemal takie same wyniki jak przed udarem. Co ciekawe, poprawę tę zaobserwowano, mimo że komórki macierzyste nie migrowały do uszkodzonych obszarów mózgu. Jednakże terapia ograniczyła obumieranie komórek nerwowych i nasiliła ich podziały. Naukowcy stwierdzili, że 14 dni po podaniu komórek macierzystych u szczurów znacznie wzrosło stężenie związków zaangażowanych w naprawę mózgu, jak czynnik wzrostu śródbłonka naczyniowego (VEGF) czy substancje biorące udział w powstawaniu nowych neuronów, połączeń nerwowych (synaps) i komórek glejowych.

"Poprawę stanu gryzoni uzyskano niezależnie od źródła komórek macierzystych, co może zwiększyć przydatność tej terapii u ludzi. Tkanka tłuszczowa jest szczególnie obfitym źródłem komórek macierzystych, które łatwo pozyskiwać bez udziału inwazyjnych metod chirurgicznych" – podsumowuje współautor pracy dr Exuperio Diez-Tejedor. (PAP)

jjj/ ula/