Na całym świecie wykonano dotąd prawie 1,2 mln takich zabiegów, które dla wielu chorych są jedyną szansą na uratowanie życia. W Europie w 2014 r. przeprowadzono po raz pierwszy rekordową liczbę ponad 40 tys. przeszczepów u 36,5 tys. pacjentów w 656 ośrodkach (w 47 krajach). 86 proc. tych transplantacji wykonuje się u osób dorosłych, a 14 proc. u dzieci.

Liczba przeszczepień komórek krwiotwórczych szczególnie zwiększyła się w ostatnich latach. W 2014 r. wykonano ich na naszym kontynencie o 53 proc. więcej niż 2004 r. W tym okresie najbardziej, bo aż dwukrotnie wzrosła liczba przeszczepów allogenicznych (od obcego dawcy). Jest to zasługa znajdujących się na całym świecie banków szpiku, gdzie jest zarejestrowana coraz większa grupa potencjalnych dawców.

Również w Polsce rośnie liczba przeszczepów komórek krwiotwórczych. Dyrektor Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego ds. Transplantacji „Poltransplant” prof. Roman Danielewicz poinformował dziennikarza PAP, że w 2015 r. po raz pierwszy wykonano u nas ok. 1500 przeszczepień komórek krwiotwórczych.

„W 960 przypadkach tych zabiegów były to przeszczepy autologiczne, czyli z komórek pozyskanych od samego chorego, przeprowadzono również 605 transplantacji allogenicznych, z komórek pobranych dawcy” – powiedział PAP prof. Danielewicz.

Pierwsze przeszczepy szpiku przeprowadzono przed prawie 60 laty w Stanach Zjednoczonych. Jeszcze 40 lat temu była to metoda eksperymentalna. Obecnie jest ona wykonywana niemal rutynowo, choć nadal nie jest pozbawiona ryzyka, szczególnie w niektórych chorobach układu krwiotwórczego, takich jak szpiczak (w przypadku przeszczepów komórek od dawcy).

Źródłem komórek krwiotwórczych może być szpik kostny, krew obwodowa lub krew pępowinowa. W ostatnich latach zdecydowanie przeważa jednak wykorzystanie komórek z krwi obwodowej. W przypadku przeszczepów autologicznych sięga się po nie w aż 99 proc. tych zabiegów, a w transplantacjach allogenicznych – w 75 proc.

Przeszczepy autologiczne (z własnych komórek) najczęściej wykonuje się u chorych ze szpiczakiem plazmocytowym (48 proc. tych zabiegów), chłoniakiem Hodgkina (ziarnicą) i chłoniakiem nieziarniczym (40 proc.).

Z kolei przeszczepy allogeniczne, z komórek dawcy, wykorzystywane są w ostrych białaczkach (51 proc.), nowotworach układu chłonnego (18 proc.), w zespołach mielodysplastycznych (12 proc.) oraz wrodzonych i nabytych zespołach niewydolności szpiku (11 proc.)

W Europie i obu Amerykach wykonuje się 88 proc. wszystkich przeszczepów komórek krwiotwórczych. W Afryce jedynie 2 proc.

Prof. Kazimierz Hałaburda z Instytutu Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie oraz prof. Sebastian Giebel z Centrum Onkologii w Gliwicach uważają, że jest coraz więcej wskazań do tych zabiegów i stale poprawia się ich skuteczność. Podobnie jest w Polsce.

Pierwszy w naszym kraju przeszczep szpiku 28 listopada 1984 r. wraz ze swym zespołem przeprowadził w Warszawie prof. Wiesław Jędrzejczak, który jest obecny na tegorocznym kongresie Europejskiego Towarzystwa Przeszczepiania Szpiku i Krwi. Biorcą szpiku była wtedy Ola Przybylska, która miała sześć lat. Pobrano go od o dwa lata młodszej siostry Katarzyny.

W 1985 r. ten sam zespół lekarzy pod kierunkiem prof. Jędrzejczaka przeprowadził pierwsze w Polsce przeszczepienie szpiku autologicznego (przy użyciu własnych komórek chorego). Dopiero w 1997 r. prof. Jerzy Hołowiecki w Katedrze i Klinice Hematologii i Transplantacji Szpiku w Katowicach przeprowadził pierwszy w Polsce przeszczepu szpiku od dawcy niespokrewnionego.

Z Walencji Zbigniew Wojtasiński (PAP)

zbw/ gma/